| 13 । | खु अध्यक्ष नेकपा एमाल “2७८0 आइ ०५२0 छ फि [(ल'खच। र / 10८ प्र ॥ 2 7 सत सागाग जल [_छुकक)] | ॥ -जोएखाण्ठा 209 ०२०७२ असार २गतै बुधबार ब 200151010010? 2 ”” (७) ५ र्‌ 2110 ननम पयनिक ( ॥ 2५04... 1 नमामलेमलममम042000०92020160-020कलमभनमाथमाभिनितिशमममणमिजिणिलिििीि हिरा ररर” पा आर्थिक मन्दीबाट तत्काल पार पाउने कार्यक्रम नल्याए मुलुक मन्दीतर्फ धकेत्रिन सक्छ पी . 0 लाख ४५ हजार घर ध्वस्त भए | सन्‌ २००४ डिसेम्बरमा स्रोत र साधन आर्थिक तथा सामाजिक विकासमा लगानी संकट व्यवस्थापन भयो । यसको विपरीत प्राकृतिक विपत्तिपछि भएको निर्माणले ) गएको ९ रेक्टर स्केलको भूकम्प र यसबाट हिन्द महासागरमा गर्नुको सट्टा राहत र पुनःस्थापनामा खर्च हुन्छ । पुनर्निर्माण प्राकृतिक विपत्तिको पीडा केही समयपछि भूुल्नैपर्ने त्यसक्षेत्रकै काँचुली फेरेको उदाहरणका रूपमा जापानको कोबे 2 आएको सुनामीले दुई लाख ५० हजार मानिसको ज्यान लियो र पुनःस्थापनाका काम आन्तरिक र बाह्य त्रर्णबाट गर्नुपर्ने हुन्छ र पुनर्निर्माण, पुनःउत्थानमा लाग्नै पर्छ । नयाँ योजना र भारतको गुजरात देखाएका छन्‌। शूप क र साढे चार अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा बढी क्षति भयो । यसले बाध्यता सिर्जना हुन्छ । र कार्यक्रमका साथ संकट व्यवस्थापन र अर्थतन्त्रलाई विपत्तिपछिको पुनर्निर्माण गतिविधिको प्रभाव अर्थतन्त्रमा 0 श्रीलंकामा मात्रै ३५ हजारको ज्यान लियो र २५ लाखलाई प्राकृतिक विपत्तिले धनजनको क्षति त गर्छ, विपत्तिपछिको गतिशीलता प्रदान गर्नैपर्छ र हुन्छ पनि । विपत्ति फेलेका कस्तो पर्छ भन्ने कुरा मूलतः संकटमा काम गर्नसक्ने र पार कल विस्थापित बनायो । यसबाट त्यहाँ एक अर्ब डलर जति क्षति अवस्थामा भने खुद समष्टिगत आर्थिक प्रभाव सकारात्मक मुलुकहरूमा पनि यस्तै मएको छ। यही बिन्दुबाट नेपालले पाउनसक्ने त्यस देश वा क्षेत्रको क्षमतामा निर्भर हुन्छ। सही £ भयो, जुन त्यहाँको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको सांढे चार हुन्छ भन्ने विज्ञहरूको पनि कमी छैन । यसलाई अर्थशास्त्री पनि नवनिर्माणको काम शुरु गर्नसक्छ । यसका लागि अहिले जापान बलियो अर्थतन्त्र भएकाले कुनै पनि प्राकृतिक १२ प्रतिशत हो । फिलिपिन्स प्राकृतिक प्रकोप बढी हुने मुलुक हो। सुम्पिटरले सिर्जनात्मक ध्वंशको प्रक्रिया भनेका छन्‌ । नेपालमा प्राकृतिक विपत्तिबाट पार पाउने सन्दर्भमा दुईवटा विपत्तिमा तुरुन्तै पुनर्निर्माणको काम शुरु गर्ने स्रोत र साधनको यहाँ आँधीले अर्थतन्त्रमा पार्ने वार्षिक. क्षति कुल गाहस्थ्य सांगठामिक र सामाजिक पुँजी यथावत रहने भएकाले बाटाको चर्चा हुनथालेको छ। हैटी र गुजरात वा जापानको अभाव भएन । अवरुद्ध पूर्वाधार र उत्पादनलाई तत्कालै उत्पादनको शून्य दशमलव तीन प्रतिशत छ। कुल गार्हस्थ्य प्राकृतिक विपत्तिबाट सिर्जना भएको संकट छोटो समयका बाटो कुन लिने भन्ने छ। सुचारु गर्न स्रोत र साधनको अभाव भएन । फलस्वरूप, छ उत्पादनको तुलनामा १९९० मा होन्डुरसमा मिच आँधीले लागि रहन्छ र लगानीलगायतका अवसर छिट्टै सुचारु हुन्छन्‌ विपद्‌ व्यवस्थापनमा सरकारको असफलतालाई हैटीले आर्थिक गतिविधि चाँडै चलायमान भयो तर सबै देशमा ५१ दशमलव ४ प्रतिशत, १९९१ म बंगलादेशमा बाढीले ६ भनिन्छ । यसले समग्र अर्थतन्त्रमा गुणात्मक प्रभाव पार्छ। प्रदर्शन गर्छ । हैटीका भूकम्प पीडितका लागि जुटेको रकम यस्तो हुँदैन। भारतको गुजरातमा प्रभावकारी योजना र दशमलव ४ प्रतिशत, २००४ मा सुनामीले इण्डोनेसियामा दुई लगानी तुरुन्तै आउन थाल्छ । ठूलो प्राकृतिक विपत्तिले हैटी सरकार, दाता मुलुक र संस्थाहरूले दुरूपयोग गरे मन्ने रकमको सदुपयोगले पुनर्निर्माण सम्भव भयो |. $ ००००९०००००००००००००००००००००७०००००००००००००००००००९०००००००००९०००००००९०००००८०००००००००००००००००० प्रतिशत र २०१० मा हैटीमा गएको भूकम्पले ११७ प्रतिशत अन्य मुलुकमा जस्तै विनाशकारी भूकम्पले नेपालको प्राकृतिर्क विपत्ति भएको वर्ष कुल क्षति गरेको थियो | न विकास प्रयासमा नराम्रो धक्का पुग्याएको छ| सहस्राब्दी गार्हस्थ्य नेपाल पनि प्राकृतिक प्रकोप बढी हुने मुलुकको सूचीमा १72. विकास लक्ष्यको नजिक पुगेको नेपाल अब पछाडि घकेलिएको पा गईस्थ्य उत्पादन घटे पनि त्यसपछिका छ| बाढी, पहिरो र खडेरीले बर्सेनि ठूलो क्षति पुग्याउँदै 2 छः टु) छ। अतिकम विकसित मुलुकबाट स्तरोन्नति गर्ने प्रयासमा पनि ।( पजर्षमा पुनर्निर्माणका लागि ठूलो लगानी आएको छ। वैशाख १२ गतेको भूकम्प र त्यसपछिका बाधा पुगेको छ । प्राकृतिक विपत्तिको जोखिममा बढी गरीब र पराकम्पनले झण्डै नौ हजारको ज्यान लियो । यसबाट सात र 2 /) सीमान्तकृत समूह पर्ने भएकाले गरीबी न्यूनीकरणको योजना / हुने भएकाले आर्थिक वृद्धिदर उच्च सब रुपियाँको क्षति पुगेको प्रारम्भिक अनुमान छ, जुन कुल ४ प्रभावित भएको छ तर अबको नवनिर्माणले मुलुकलाई नयाँ रहने गरेको विश्वको उदाहरण छ गार्हस्थ्य उत्पादनको करीब एक तिहाइ हो । चालू आर्थिक ॥ दिशा दिने अवसर पनि प्राप्त नभएको होइन | नयाँ प्रविधियुक्त वर्षको प्रक्षेपित कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा साढे ३६ अर्बरुपियी . ॥ ४1 पूर्वाधार विकास मुलुकको विकासका आधार बन्न सक्छन्‌ । तर यी सबै कुरा राज्यको ला “र घट्ने" अनुमान गरिएको छ, जसले गर्दा प्रक्षेपित आर्थिक 0 0000000010022772 4000... 412. स्रोत र साधनको व्ग्रवस्थापन र सही परिचालन यसको प्रभावकारितामा भर पर्छन्‌ । संकट वृद्धिदरमा कमी एक दशमलव ५४ प्रतिशत बिन्दुले कम हो। ४. "क 5 52054000000000000000 0. 0 सबभन्दा चुनौतीपूर्ण पक्ष हो। अहिलेको भल पुनर्निर्माणका लागि छ खर्ब ६७ अर्ब रुपियाँ लाग्ने राष्ट्रिय 2100 00 | तत्काल पार पाउने कार्यक्रम नल्याए मुलुक मन्दीतर्फ घकेलिन व्यक्स्थापतना राज्य भफल भयो योजना आयोगको आँकलन छ। » ॥ सक्छ । यसबाट जोगिन आगामी बजेटले विस्तारकारी वित्तीय भने विपत्तिपछिका वर्षमा मन्दी आउने अर्थतन्त्रमा प्रभाव रड करे | ११ नीति लिनुपर्छ । यसबाट मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा राख्न भने प्राकृतिक विपत्तिका घटनाका तीन अवघि हुन्छन्‌: 2 चुनौतीपूर्ण हुनसक्छ । यो भूकम्पले राजमार्ग, बिमानस्थल, 00: ८ रन्चावना उच्/0010000000 पहिलो, प्राकृतिक विपत्तिबाट हुने प्रत्यक्ष क्षतिको अवस्था जलविद्युत्‌, बैकिङ र उद्योगमा ठूलो क्षति नभएकाले उपयुक्त ; हो, जसमा विपत्तिमा परेर धनजनको क्षति हुन्छ। दोस, नीति लिएर अर्थतन्त्रलाई पुनः गतिशील बनाउन सकिन्छ । घटनापछि उत्पादन, रोजगारी, आयमा हास आउने अवस्था |: (१ 2 यसबाट वैदेशिक लगानी भित्र्याउन पनि सहयोग गर्छ । हो। यातायात तथा सञ्चौँरमा हुने क्षतिले उपभोग घटाउँछ | ॥ 69. 4 त 7) नि के धेरैजसो क विपत्तिले वैदेशिक हा हु [ग डाँगी र उत्पादन पनि घट्छ । तेस्रो, पुनर्निर्माण, पुनःस्थापनाको 110. ३ "क न 0) की छि रा क?" खासै असर गर्दैनन्‌ । धेरैजसो दाताहरू अतिरिक्त स्रोत र ब डम्बरजंग डाँगी अवघि हो । पुनर्निर्माणका लागि ठूलो धनराशि आवश्यक । रक 2] 0 2277-70-02 साधन उपलब्ध गराउनेभन्दा भएको रकमलाई नै संकट दीटी रि णरी रि गिणिरी कुक यताका सग सह रास नुठाका लका हुनत छे च्- - 2 ष्ट्ट किक । व्यवस्थापनमा प्रयोग गर्छन्‌ । विपत्तिका वर्षमा दाताहरूको ४ लगानी बढ्ने भएकाले यो अवधिमा रोजगारी बढ्छ, आर्थिक प्रतिबद्धता बढे पनि कि त त्यो दिइँदैन वा दिइयो भने पनि , विश्व अर्थतन्त्रमा प्राकृतिक विपत्तिले बर्सेनि करीब दुई गतिविधि बढ्छ, उत्पादन र आय बढ्छ । " आगामी वर्षको सहयोग राशिबाट नै दिइन्छ । स्रोत र साधनको सय अर्ब अमेरिकी डलर बरावरको क्षति गर्ने गरेको छ । सन्‌ विकासका सिद्धान्तले पुँजी निर्माण, श्रम वृद्धिर अल्पकालमा कुल गार्हस्थ्य उत्पादन घटाउँछ | प्राकृतिक मुद्दा जोडदार रूपमा उठिरहेकै छ । यसो गर्नेमा आकस्मिक परिचालन र खर्चको पारदर्शी व्यवस्थापन हुनुपर्छ । वित्तीय १९९५ मा जापानमा गएको कोवे भूकम्पले छ हजारको ज्यान _ उत्पादकत्वलाई महत्त्व दिएका छन्‌ | प्राकृतिक प्रकोपले पुँजीगत विपत्ति भएको वर्ष कुल गार्हस्थ्य उत्पादन घटे पनि त्यसपछिका र मानवीय सहयोगमा विश्वमै नाम चलेका संस्थाहरू पनि अनुशासन र सुशासन सर्वोपरी हुनुपर्छ । पुनर्निर्माणमा स्थानीय लियौं रे दुई लाख घर ध्वस्त बनायो । यौँ प्राकृतिक विपत्तिल सम्पत्ति र अन्य स्रोत र साधनमाथि प्रतिकूल असर पार्छ। वर्षमा पुनर्निर्माणका लागि ठूलो लगानी हुने भएकाले आर्थिक मुछिएका छन्‌ । विनाशकारी भूकम्प गएको झण्डै पाँच वर्ष समुदायलाई सहभागी _गराउनुपर्छ । समुदायकै सहयोग र. १७४ अरब अमेरिकी डलरको क्षति गयो, जुन विश्वको कुल प्राकृतिक विपत्तिले पुँजी र श्रमको क्षति त गर्छ नै, भौतिक वृद्धिदर उच्च रहने गरेको विश्वको उदाहरण छ तर यी सवै वितिसक्दा पनि भग्नावशेष हटाइसकिएको छैन । पुनर्निमाणको सहभागितामा निर्माण हुने पुनर्निर्माणको योजनाले त्यस गाहस्थ्य उत्पादनको शून्य दशमलव सात प्रतिशत हो २६ पूर्वाधारमा हुने क्षतिले बाँकी श्रम र पुँजीको उत्पादकत्व पनि कुरा राज्यको क्षमता र प्रभावकारितामा भर पर्छन्‌ । संकट काम सन्तोषजनक भएको छैन । दाताहरूले जति प्रतिवद्धता समुदायको आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्न सक्नुपर्छ । साना जनवरी २००१ मां गुजरातमा गएको ७ दशमलव ९ रेक्टर - घट्छ। यसले दीर्घकालीन लगानीको कार्यक्रमलाई प्रभाव व्यवस्थापनमा राज्य असफल भयो भने विपत्तिपछिका वर्षमा जनाए त्यति दिएनन्‌, दाताले दिएको सहयोगमध्ये ४२ प्रतिशत र अक्षम समुदायलाई सहयोग गर्नुपर्छ । स्थानीय व्यापार, स्केलको भूकम्पले २० हजार मानिसको ज्यान लियो, तीन पार्छ । एकातिर राजस्व परिचालन प्रभावित हुन्छ भने उपलव्ध मन्दी आउने सम्भावना उच्च हुन्छ । राहतमै खर्च भयो र पुनर्निर्माणका लागि रकम अभाव उद्योगलाई विकास हुने मौका प्रदान गर्नुपर्छ । »