ं मानसिक स्वास्थ्यसँग . सम्बन्धित समस्या _... बिपत्‌पछिको केही समय afer सक्छन्‌ । समयक्रममा जनजीवन सामान्य बनेसँगै धैरै मानिसमा यस्ता समस्य “क्रमशः हट्दै जान्छन्‌ । त्यसपछि पनि मानसिक स्वास्थ्य ठीक भएको अनुभव गर्न नसकिएमा एवं भूकम्पपछिको समयमा देखिएका र अनुभूत १ ‘ ७ । ॥ 2७ — त | १, Ms ति ve » ० | ७३ ॥। ,* - ‘ छि ७२ ७ ) 6 « । । । | > a 7 er) Ss ७ 7. हु ति १३ हो 4 p* रौँ a hy न डा. बालकष्ण सुवेदी रूपनारायण खतिवडा Sao) Ree महामूकम्प तथा बीसौं, दिनसम्म नरोकिएका 2. “पराकम्पनसमेतका कारण आम जनजीवन अर्भे संहज र १ सामान्य बन्न सकिरहेको छैन । भूकम्पका कारण मानिसहरूले आफ्ना परिवार, आफन्त र समाजका प्रिय सदस्यहरू गुमाउन | पुगेका छन्‌ । हजारौं मानिस घाइते र लाखौं घरवारविहीन भएका -;. ... छन्‌। ठुलठ्‌ला भौतिक क्षतिहरू व्यहोर्नुपरेको छ । क्षति कम va MMA OS TRO SS NREL LE TO gnaw “WES & esis 2 a | oS nee “रछ, Ay a (201 man 23) | तटाभिकस्प र्‌ , छैन्‌ । मोगेकाहरू पनि लगातारको पराकम्पन र विभिन्न अनर्गल प्रचारबाजीसमेतका कारण हतास र त्रसित देखिन्छन्‌ । “भूकम्प', “भुँईचालो', 'आयो- आयो' जस्ता केही शव्द नै अहिले आतेश जगाउन पर्याप्त बनिरहेका छन्‌ । मानिसहरूलाई अनिश्चित भविष्यको चिन्ताले सताइरहेको छ। यी सवै अवस्था र परिस्थितिहरूले वर्तमानमा आम मानिस मानसिक र भावनात्मक रूपमा कमजोर बनिरहेका छन्‌ | भूकम्प प्रभावित घाइते र सामान्यहरूमै पनि मानसिंक स्वास्थ्यसम्बन्धी विभिन्न मानव शरीरमा तनाब उत्पन्न गर्ने हर्मोन (स्ट्रेस हर्मोन) हावी हुन थाल्छन्‌ । ती हर्मोनको कारण विभिन्न किसिमका मानसिक स्वास्थ्य समस्या निम्तिनुका साथै रक्तचाप बढ्ने, अत्यधिक चिन्ता लाग्ने, निद्रा नपर्ने तथा हृदयाघात हुने 'लगायत शरीरका विभिन्न भागमा असर देखापर्नेसम्मका स्वास्थ्य समस्या देखिन सक्छन्‌ । मानसिक स्वास्थ्य समस्या यस्ता प्राकृतिक विपत्तिको “साइड इफेक्ट' कै रूपमा देखिने गर्छन्‌ | भूकम्पपछि विभिन्न स्वास्थ्य समस्या हुनेगरेको तथ्य विश्वका अन्य देशमा पनि पाइन्छन्‌ । भारतको गुजरातमा गएको भूकम्पपछि गरिएको एउटा अध्ययनको परिणामले भूकम्प पीडितमध्ये ३४ प्रतिशत मानसिक रोगबाट पीडित भएको देखाएको थियो । भूकम्पको घटनापछि बाँच्न सफल छ देखि ७२ प्रतिशतसम्ममा डिप्रेसन लगायतका मानसिक स्वास्थ्य समस्या देखिएको भूकम्प प्रभावित देशहरूमा गरिएको अर्को एउटा अध्ययनले देखाएको छ। देखिन सक्ने समस्या र लक्षण | अहिलेको समयमा मानिसहरूमा मानसिक स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित विभिन्न समस्या देखिने र अनुभूत हुने सम्भावना रहन्छ | भूकम्पका क्रममा आफूले भोगेको क्षण बारम्बार सम्झिइरहने, जुनसुकै बेला आत्तिने, भोक र निद्रा नलाग्ने, डरलाग्दा सपना देख्ने र निद्रामा कराउने जस्ता समस्या आउन सक्छन्‌ | त्यस्तै, हात-खुट्ठा र जीउ काम्ने, टाउको र शरीर दुख्ने, मुटुको घड्कन अनावश्यक रूपमा बढ्ने जस्ता लक्षण पनि देखिन सक्छन्‌ | घरभित्र पस्न र बस्न डर लाग्ने, फेरि भूकम्प आएर मरिहाल्छु किं जस्तो लाग्ने, कुनै पनि विषयमा घ्यान केन्द्रित नहुने आदि समस्या मोग्नुपरिरहेको हुनसक्छ | यतिमात्र होइन, मन चिन्तित एवं बेचैन भई जीवन बेकार भएजस्तो लाग्ने पनि हुनसक्छ । यस्ता समस्या वयस्क मानिस लगायत वालवालिका, प्रौढ र महिलामा वढी देखिने गर्छन्‌ । साथै, मुटु, मृगौला, श्वास-प्रश्वास, मस्तिष्क र नशासम्बन्धी रोग भएका मानिसहरूमा अझ बढीमात्रामा यस्ता समस्या देखिने हुन्छ। अपनाउनुपर्ने सजगता र व्यवस्थापन प्राकृतिक विपत्तिहरू मानव सभ्यतामाथिका अहं चुनौतीका सशालतसिक यस किसिमको अप्रत्याशित प्राकृतिक विपत्तको समयमा | रूपमा REST SAS अनल - हाम्रो समाजमा मानसिक समस्या र रोगहरू लुकाउन खोज्ने घटना हन्‌ । यस किसिमका विपत्तिक वर्तमान se hi दमाई प्रवृत्ति पनि अर्को गम्भीर समस्याकै रूपमा रहेको छ। प्रविधिले पनि गर्न सक्दैनन्‌ । अत: मानव - स्वयंसेवी भावनाले राहत र उद्धारका कार्यमा संलग्न जातिको नियन्त्रणभन्दा बाहिर ५७, रहँदा पनि तनाब घटाउन मद्दत पुग्छ। : यस्ता सामना गर्नुको विक ८ बिर्सने क घो cinco cachet TA सत काटी आफूले भोगेको क्षणलाई क्रमशः बिर्सने आफूमा आत्मविश्वास जागृत गर्नसक्नु प्रयास गर्दै डरलाई हटाउने, सकेसम्म योग, ब्यायाम नै मानसिक तनाव घटाउने र हटाउने Seal BAT HALA र हिँडडुल गर्नपर्छ । उत्तम उपाय हो | विपेत्तिपछिको यस म छ घडीमा हामीलाई धैर्य र आत्मविश्वासले हकका कक को eee ae मानसिक रूपमा बलियो रहन घेरै मद्दत आदिसँग व्यक्त गर्नाले पनि मानसिक रूपमा राहत अनुम गर्न सक्छ । _ हुन्छ। सम्भव भएसम्म परिवारसँग पारिवारिक वातावरण भूकम्प र यससँग सम्बद्ध घटनाहरूका विषयमा मात्र समय बिताउने, अनर्गल हल्लाका पछि नलाग्ने, सुरक्षित स्थानः अत्यधिक ध्यान केन्द्रित गर्ने र कुराकानी गर्ने क्रमलाई हटाउने, बस्ने, प्रशस्त पानी ea र as उचित a TR म पनि आवश्यक छ | यस्तै आफ्नो दैनिकीलाई पूर्ववत्‌ सामान 4 a ON बनाउन प्रयास गर्ने, आफूलाई सकेसम्म काममा व्यस्त राख्ने | भूकम्पका क्रममा आफूले भोगेको क्षणलाई क्रमशः बिर्सने प्रया | ee & Sie ay a गर्दै डरलाई हटाउने, सकेसम्म योग, ब्यायाम जस्ता केही कसर सो हट AHN bs बु र हिंडडुल गर्नुपर्छ । ite veer we Aiea ee Owe न 3 ray we पनि यथोचित आराम लिनु पनि जरुरी हुन्छ। कोल के | SS <8: 0 स्वयंसेवी भावनाले राहत र उद्धारका कार्यमा संलर त | Be SS gf रहँदा पनि तनाब घटाउन मद्दत पुग्छ । घरपरिवार, साथीमाई को कट roa क सहयोगीहरूसँग यस किसिमका कार्यमा संलग्न हुँदा एकाति ratte । अहिलेको सामाजिक दायित्व बहन हुन्छ मने अर्कोतिर स्वर Co BS A मनस्थिति बनाउने अवसर प्राप्त हुन्छ । यो पवित्र AAT IE 2 हाई ye of LOS पनि मानसिक सबलता हासिल गर्न सकिन्छ। x en ae) यस किसिमका मानसिक स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित समस Cae, क i ae) विपत्‌पछिको केही समय देखिन सक्छन्‌ । समयक्रम ae as ता जनजीवन सामान्य बनेसँगै धेरै मानिसमा यस्ता समस्या क्रम of 7 ek. ee हट्दै जान्छन्‌ । त्यसपछि पनि मानसिक स्वास्थ्य ठीक भएर pe, rT if. + ee अनुभव गर्न नसक्तिएमा एवं भूकम्पछिको समयमा देखिएः aio आन 7 ३ hy ae र अनुभूत समस्यामा कुने सुघार नभएमा मनोचिकित्सक: a) ee ‘ae (5 सेवा र परामर्श आवश्यक पर्छ । चिकित्सकको परामर्शब “ig SS ry : केही समयका लागि औषधि Fat WH WA ease tel जा चिकित्सकको सल्लाहविना आफूखुशी रूपमा कदापि :औष tex ae ॥ पे सेवन गर्नुहुँदन। SNe ha | , Ra Tas मानसिक समस्या र रोगहरू ST ws Rove Secale खोज्ने प्रवृत्ति पनि अर्को गम्भीर समस्याकै रूपमा रहे र क “ARE OATS Nie Sas छ। आफ्नो इज्जत र प्रतिष्ठासँग जोडेर यस्ता समस्यात 1 सि Poet ee सकेसम्म ढाकछोप गर्न खोज्ने गलत प्रवृत्ति व्याप्त छ । मानरि म २ स्वास्थ्य पनि मानव स्वास्थ्यको महत्त्वपूर्ण आयाम भएक सकारात्मक सोच विकास गर्ने, आफूलाई बारम्बार झस्काइरहने यस किसिमका समस्या एवं रोगको उपचार र चिकित्सव र मनमा निरन्तर दोहोरिइरहने पीडाका भावनाहरूलाई मनमा परामर्श अन्य रोगसरह नै आवश्यक छ भने बम्न्‌ गुम्स्याएर नराखी आफ्ना घरपरिवार, साथीभाई, समुदाय हरिश आदिसँग व्यक्त गर्नाले पनि मानसिक रूपमा राहत अनुभव हुन्छ । सम्भव भएसम्म परिवारसँग पारिवारिक वातावरणमा समय बिताउने, अनर्गल हल्लाका पछि नलाग्ने, सुरक्षित स्थानमा बस्ने, प्रशस्त पानी पिउने र खानपानमा उचित ध्यान पुस्याउनु पनि आवश्यक छ | यस्तै आफ्नो दैनिकीलाई पूर्ववत्‌ सामान्य बनाउन प्रयास गर्ने, आफूलाई सकेसम्म काममा व्यस्त राख्ने । भूकम्पका क्रममा आफूले भोगेको क्षणलाई क्रमशः बिर्सने प्रयास गर्दै डरलाई हटाउने, सकेसम्म योग, ब्यायाम जस्ता केही कसरत र हिँडडुल गर्नुपर्छ । शारीरिक परिश्रमका साथै मानसिक रूपमा पनि यथोचित आराम लिनु पनि जरुरी हुन्छ । स्वयंसेवी भावनाले राहत र उद्धारका कार्यमा संलग्न रहँदा पनि तनाब घटाउन मद्दत पुग्छ । घरपरिवार, साथीमाई र सहयोगीहरूसँग यस किसिमका कार्यमा संलग्न हुँदा एकातिर अहिलेको सामाजिक दायित्व बहन हुन्छ मने अर्कोतिर स्वस्थ मनस्थिति बनाउने अवसर प्राप्त हुन्छ । यो पवित्र कार्यमा जुटेर पनि मानसिक सबलता हासिल गर्न सकिन्छ ] यस किसिमका मानसिक स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित समस्या विपतृपछिको केही समय देखिन सक्छन्‌ । समयक्रममा जनजीवन सामान्य बनेसँगै धेरै मानिसमा यस्ता समस्या क्रमशः हट्दै जान्छन्‌ । त्यसपछि पनि मानसिक स्वास्थ्य ठीक भएको अनुभव गर्न नसक्किएमा एवं भूकम्पछिको समयमा देखिएका र अनुभूत समस्यामा कुनै सुघार नभएमा मनोचिकित्सकको सेवा र परामर्श आवश्यक पर्छ | चिकित्सकको परामर्शबाट केही समयका लागि औषधि सेवन गर्नुपर्ने पनि हुनसक्छ । “हाम्रो समाजमा मानसिक समस्या -र रोगहरू लुकाउन खोज्ने प्रवृत्ति पनि अर्को गम्भीर समस्याकै रूपमा रहेको छ। आफ्नो इज्जत र प्रतिष्ठासँग जोडेर यस्ता समस्यालाई सकेसम्म ढाकछोप गर्न खोज्ने गलत प्रवृत्ति व्याप्त छ । मानसिक स्वास्थ्य पनि मानव स्वास्थ्यको महत्त्वपूर्ण आयाम भएकाले यस किसिमका समस्या एवं रोगको उपचार र चिकित्सकीय परामर्श अन्य रोगसरह नै आवश्यक छ भन्ने PAA उत्तिके जरुरी छ। ० प्रेरक युना सुकरातको छौं। लागेको आरोप खुवाएर मृत्युद उनलाई विष थियो त्यस दि अघिसम्म म जस्तो गरी विषयमा गर उनको व्यवह सुरक्षा अधिक समयपछि म विषले असर यहाँलाई प्राण त्यसैले मेरो कम कुरा गर्न केही हाँसे जर भए कृपा ल्याइदिनु Br