" % धरती केही सुस्ताएझैं गर्छिन्‌ तर अझ मन धनजनको कति ठूलो क्षति भएको छ भने सम्मका कुरा पस्कै । पंक्तिकारलाई आश्चर्य खाइसकेर स्वामी रामदेवको योग ता शिविरको विपद खेपेको इतिहास छ। ८२ ली हरुका rent देश तिन त गरेकी छैन । धरतीको चपलता देखेर धरतीपुत्र त्यसको फेहरिस्त यहाँ,उतार्दा दुःखको लाग्यो- संसारमा सबैभन्दा धेरैले चिनेका विषय बनाएर लेख लेख्न के थालेको थिएँ, १९९० सालमा अनि त्यसभन्दा कसय जोड र म डक निर्मल . =o | | त्रस्त भएका छन्‌। सदा मानिसबाट निर्मम विवरणसिवाय अरू केही हुनेछैन । तर, ठूलो स्वामी रामदेव जो धेरैको मनमा बसेका छन्‌ Sea spice आफ्नो प्रचण्ड स्वरूप वर्षअघि १८९ ० सालमा भनि ee भएपेछि nie a A भखर गरिएको छ। श्रेष्ठ |? =. ae | दोहन हुँदा पनि सहेर बसिरहेकी धरतीले क्षति भने भएको छ। अनि लोकप्रिय पनि त्यति नै छन्‌, उनलाई देखायो । सन्तोषी, नृपेश र यस पंक्तिकार भूकम्प गएर धेरै ho को थियो। ठूलो ee ए कछ ee । | आफ प्रचण्ड स्वरूप देखाउन थालेकी छन्‌। एकदुई दिनअगाडि काठमाडौं आइपुगेपछि केको डर ? किन यस्तो हुन्छ महान्‌ एकआपसमा हात समात्दै नआत्तिउँ है भन्दै धनजनको क्षति भएको थियो। fame ‘ aches Pixs at ceca 2 aes ~~ * ७ ७५ उँडिखेलमा रामदेवको अभियन्तालाई इतिहासका पानाहरूमा ) ५ १ नयाँ वर्षको आगमनसँगै वैशाख १२ गते टुँडिखेलमा स्वामी रामदेवको सान्निध्यमा हुने व्यक्तिलाई ? सामाजिक गाइ किन थियौं भने प्रतीक्षा कोठाको ढोकाको दुई पाखो पानाहरूमा क me OM seeraededbarien eee) बिहान ११ बजेर ५६ मिनेट Teast योग विज्ञान शिविरको ब्यानर देखेर ea देलार eee उनको कुरा be a । समातेर आच्िइरहेकी थिइन्‌ अनि निशान्त तल वर्षअघि १ है क रि Santee Sean eT a cece | विपदको पोको पुन्तरो बोकेर गोर्खाको जाने इच्छा जागेको थियो । दोस्रो दिन बिहानै सचिवालयमा गएर जानकारी लिँदै गर्दा कोठाबाट चिच्याइरहेकी थिइन्‌। त्यस बखत घर उल्लेख भएको छ।' १७५ पर शाके सम्वत्‌ eon we Aha : बारपाकलाई केन्द्रबिन्दु बनाई ७.८ यस पंक्तिकारका पाइला टँडिखेलतिर लागे । एकजना सहृदयी सञ्जयकुमार अग्रवाल कति लप्किरहेको थियो भने अहिले सम्झँदा १८९० भाद्र मासे दिन १२ 7 aC सरे cared री लक मनी त sin म्याग्निच्युडको शक्तिशाली भूकम्प गयो । प्रवेश पास लिएर भित्र गई केही फोटो नामका व्यक्तिले पंक्तिकारका कुरा सुनिरहेका पनि मुटु काँपेर आउँछ। दिन शेष घटी ० पला हि ६ दद लौ भूमिकम्प ware raged ad ting en cf भूकम्पको लहर थामिएन । लिएपछि त्यस कार्यक्रमका केन्द्रबिन्दु स्वामी थिए।उनी मूल आयोजक समितिका सदस्य भूकम्प थामिएपछि घरबाहिर मकैबारीमा भयो। त्यसै oe - १२ = 3 AI हातबाट पचनीको अधिकार हिकि पोको ms ; भोलिपल्ट दोलखा र सिन्धुपाल्चोकको रामदेवले योग प्रशिक्षण दिइरहेको दृश्य नजिक पनि रहेछन्‌। उनले आफ्नो ब्यागबाट खुरुक्क - गएर मुटुको धड्कनलाई समाल्न खोज्यौ तर & भूकम्प भयो । त्यस दिन रात्री गत ma उल्लेख छ। दफा कु सीमालाई केन्द्रबिन्दु बनाएर फेरि दिउँसो १२ पारेर फो लिड भन्ने लागेर पंक्तिकारसँग “जहाँ पनि जान मिल्ने' पासको व्यवस्था पटकपटकको भूकम्पको झट्काले समाल्ने घटी १२ पला oat ठ्लो ees । उल्लेखछ। Sah fea, -बजेर५४ मिनेट जाँदा ६.९ म्याग्निच्युडको अनुहार मिल्ने एकजना जिम्मेवार व्यक्ति जसले गरिदिएपछि आफू पनि पंक्तिकारलाई सघाउन अवसर नै दिएन। क्षणक्षणमा आउंदै गरेको दरवार भत्क्यो । विष्णु देवल ee. १९९० site बा लाश्री गयो। त्यसपछि इलाम केन्द्रबिन्दु रहेको परिचयपत्र झुन्ड्याएका थिए, उनलाई नजिक साथ लागे। त्यस बखत पंक्तिकारलाई अझ पनि भूकम्पको झट्कासँग मितेरी लगाउँदै खानुन बिग्ग्रा। SOR SUR WSC TA ३ जुद्धशमशर महन्द्रन फी खेल्न भूकम्प गर्यो। s% पिउनु त्रासैत्रासमा त्यस दिनको रातलाई बिदा झयाल पट्टी भत्क्यो । जगन्नाथको देवल धरहरा गएका थिए भूकम्पको खबर पाउ oa SS ~~ aS: | | गयौं । अरुणोदयले पनि हाम्रो त्रास मेट्न ढल्यो। शहरमा धेरै घर भत्की मानिस मथ्या | काठमाडौं फर्केका थिए। सो भूकम्पबाट ees a ' २ म म | ae सकेन । भूकम्पको झट्काले हामीलाई यस रात्री देखि शहर भित्र कोही मानिस धरहरालगायत काठमाडौं खाल्डोमा ठूलो ee se oar = 3 [ = —< eee a = See | al 2 पछ्याइरहेको थियो । अघिल्लो दिन हामीलाई वस्यानन्‌। यस दिन भैचालो sce oi ४२ । जनधनको क्षति भएको थियो । जसरी १८६० पक auyr > रु 0 -ee A छ गास दिएको त्यो मकैबारी पनि अव. । पोली बर देखि पनि भूकम्प हुँदै गयो। whee ——— SS न मको. 1111 भयर 0 ee ae eee असुरक्षितझै लाग्न थाल्यो । समीपमा रहेका गन पनि सकिएन । भादगाउँ शहरमा घर, पुननिर्माण गरिएको थियो, जुद्धशमशेरले पनि न वी 1 ललल ७०22 ene so tenis gta स्जजिक्‌ Lia a राष्ट्रमै अर्पित राष्ट्रमै समर्पित' भन्ने मूल मन्त्र देवालय तीन भागमा एक भाग wee शहर भूकम्पबाट क्षति भएका एतिहासिक धरोहर र = 2 oo eS ae | == == =, Sf Sere eye ae ea बोकेको सशस्त्र प्रहरी बल कालिञ्चोक गायब भयो। अरू शहरमा भन्दा भादगाउमा. मममन्दिरको पुनर्निर्माण गरेका थिए। संयोग क = SS SSeS SS बिहि &~ - fe ee ee उनी ee कुन मानिस धेरै मत्या । गामल, काठे पर्वत पहाडमा भनौं कि यसपटक गएको भूकम्पको बेलामा हि a3 3 ee a : र. : खु : 3 fF saa xa 0 A घर भत्क्या । चिसापानीको गढी, सिन्धुली गढी पनि प्रधानमन्त्री कोइराला अन्तर्राष्ट्रिय ee eee ae mae "== gi —_— << = | a} pis REE ea. पनि भत्की निकम्मा भई गयो । मैना दुईसम्म सम्मेलनमा भाग लिन गएका थिए। acc, EF |e = Ff रक) री et ae भूकम्प थामिएपछि घरबाहिर एक हदै रहयो । ५ महराज राजनद्रविक्रम अब यी ऐतिहासिक घोहर सक See री ae | = > eee i + ar pe I = ek noe शाह भूकम्प भएको भोली बेर भाद्र अधिक सम्पदा एवं विश्व सम्पदा सूचीमा परेका == 2 | a as : L | 2 2 2 se 2 fe § an SS मकैेबारीमा गएर मुटुको सुदा १३ विहान घडी २मा शहरमा घर देवालय निधिहरूको जुन क्षति भएको छ, अब = न ee । ३ 1, be oS Le SS = क.“ सक He 1 प्‌ धइकनलाई समाल्न खोज्यौं कति बिग्राछन्‌ भन्या विचारलाई पाउ लाग्नुहुदा पुनर्निर्माण गर्न पक्का सोच र कुशल क छ्न्‌ ॥ी ई । - हु. | oe ee <3 See eee | oe ee र ee शहर बाहिर जानु भयो । वाग्मती त्रिपुरेश्वर व्यवस्थापनको खाँचो छ। प्रकृति कति निर्मम ९, क) र कुक 9 a ee ier eC I se Se Lo eee eS तर पटकपटकको भूकम्पको पुगेका बेलामा रात्रीका भैचालाले श्री अनि बलवान्‌ हुँदो रहेछ ! योग बल, सत्ता ता बहन आयमा उ a [ ee 0 “00 0 Png झटकाले जगन्नाथको देवालय सकल लोकले देख्दा बल, धन बल केहीले पनि प्रकृतिलाई आफ्नो हु eee छि जा 10 10 र सा कि झट्काले समाल्ने अवसर लै देखददत्यो ) अनुकूल बनाउन नसकिने रहेछ। प्रकृतिसँग SF ee Ree Se ee SS eee ae — दिएन क्षणक्षणमा आउँदै साढ दुई मिचिया यस भूमि कम्पले शहर मानिस कति लाचार हुँदो रहेछ, यस प्राकृतिक पन नकि SS भिन नु a is ig Re SE 6602 ae Se: 2 बिक १. ५ कोठमाडौंमा घर भत्क्याका जम्मा चार सय, प्रकोपले सबैको चेत जगाइदिएको छ। अनि SS ee eee BRE Ei _ 5 eee हु गरेको भूकम्पको झट्कासँग देवालय भल्यामा १३०, मानिस मिचि मका यस्तो दुखद घडी पा अंकुदाले भर्खरै oa ap "3Pas P HSS a) maa eee FT = i ५ 00 = मितेरी लगाउँदै खानु , २२ भादगाउँ शहरमा घर भत्क्याका ४००. सिर्जना गर्नुभएका यी हरफ सापटी लिझँझैं ae ene eres Ww i ie Bs Ff wat.’ —: fe उ 220 Se लगाउद खानु न मानिस मिचि मरेको जम्मा ५००, पाटन शहरमा लाग्छ- ee —— ae = 0 Se oa a a SF es ss te FOS om hae en ae tp 2000 पिउनु त्रासैत्रासमा त्यस घर देवालय भत्क्याका ४०,-मानिस जना र ढले साना ठूला घर महल औ मन्दिर पनि। ae ae ere - = 2 ee oe 6 a Ze oo stad “es = ६ 2) ers । 54 पि ‘a ee SR wee क 20. 0 उनु al भासमा त्यस म्प्या पूर्व ट दश दोलखा को । एकै FE & «a ees बा दिनको रातलाई बिदा गन्यौ | ROR गे एके किया प्रियजनहरू केही नभनी । र्न?” ठिक मुन | & केक ‘3 || Pi नक कु a Bai ed eeepc ee gee ॥ दिनको रातलाई बिदा गस्यौं । थियो। त्यस मध्य बाकी रहल १० अरु सबै अहो ! कस्तो ठूलो विपद हुन गो क्षणभरमा) = a he eet a a a ned ESE, Bee SS ss Se a cs भभत्तय | गाउँ गाउँ सर्वत्र पवर्तमा घर समेत धेरै हुन्थ्यो प्यारो तर त्यही बन्यो मृत्यु वरण।॥। = eS ee BEA व्य Fil. “ad ah “a ee ee § ee oe Rae he AE भत्क्या। यस्ता दिनमा अघि नभएका थ्योन भूकम्पले के कति धनजनको नोक्सानी 0. फष्रि॥) छी a eee क भगवती गणमा गएर अनुरोध गरेपछि पछि हुन्या छन्‌।' गयो यसको यकिन तथ्यांक अझ पनि आएको म ५.४ म्याग्निच्युडको र त्यसपछि पनौती, गएर फोटो खिच्न मिल्छ कि भनी सोधेँ तर उनी समाजमा यस्ता सहृदयी व्यक्तिरहेछन्‌ भने क्याम्पभित्र बस्ने व्यवस्था भयो। aa यी कुरहरू' विद्वच्छरोमणि ण हेमराजको छैन। सबै तथ्यांक आउँदासम्म खतिको न केन्द्रबिन्दु रहेको ४७ कार्यक्रमको भव्यताले रमाएर यति हौसिएका लाग्यो । ऐतिहासिक धरोहर धरहरालाई पंक्तिकारको यतिका वर्षको फोटेग्राफीमा गोर्खासम्बन्धी अनुसन्धान पुस्तकमा उल्लेख सूचकांक अझ बढ्नेछ, त्यो झनै दु:खद हुनेछ, रेक्टर आदि भूकम्पले सबैलाई AHI UT | थिए कि पंक्तिकारको कुरालाई ध्यान दिनै पृष्ठभूमिमा पारेर योगमा लीन योगसाधक र पछिल्लो एउय दुःखद फोटोग्राफी संगृहीत हुन्‌ छ। पुस्तकको वक्तव्य पृष्ठमा त्यसभन्दा पहिले त्यो भविष्यले नै बताउनेछ। तर्‌ मानव “७ यिनै शक्तिशाली भूकम्पहसँगै चार भ्याएनन्‌ । अर्का एकजना अनुहार मिल्ने साधिकाहरूलाई क्यामेरामा कैद गरेपछि : पुग्यो । एक दिनअघिमात्र क्यामेण्मा कैद गरेको गएका भूकम्पहरूको उल्लेख पनि गरिएको विकाससँगै मानवले थुप्रै यस्ता विपद खेप्दै म्याग्निच्युडभन्दा बढीको एक सयवयर परिचयपत्र झुन्ड्याएका जिम्मेवार देखिने बागमती सफाइ महाअभियानको १०२औं काठमाडौंको वसन्तपुर दरबारपरिसर अनि चार छ। त्यसताकाका प्रसिद्ध ज्योतिषी भगीरथ आफूलाई तिखादै आएको छ। अब पनि त्यसभन्दा साना शक्तिशाली हजारभन्दा बढी व्यक्तिसँग किन नजिक गएर फोये खि हप्तालाई मेसो पारेर स्वामी रामदेवबाट हुने घन्यअघि मात्र खिचेको एतिहासिक धरहरा जैसीको उल्लेख गर्दै गोर्खा लुइँटेलका मानिसले यस विपदलाई शक्तिको रूपमा भुकम्पका झट्का महसुस गरिएको थियो । रोकेको होला ? भनी जिज्ञासा पो्खेँ | उनले सफाइ कार्यक्रममा पुग्न सुन्दरीघाटतिर लागँ। चार घन्यपछि धरतीमा विलीन हुन पुग्यो। घनश्याम देवकोट ( भगीरथ जैसीका ग्रहण गरेर अगाडि बढ्नुपर्ने बेला जनमानसमा त्रास भने कम भएको छैन| सुरक्षाको कारण देखाउँदै चेतावनी आएको केही फोय खिचेपछि घरतिर लागेँ । खाना धरहरलगायत काठमाडौं खाल्डोले यस्ता धेरै पनाति)बाट आएको बही उतार भनी NRT SI वत ar SEES 0900 © i Sitexer ERS ©0000 © RET पथ्वो हल्लि त्यो जि जि त CATAL SY OST, — (5 >662_ SLING L &, ( Loig mM wg ey UT