|
London Missionary Society
Gilbert lelanbs,
TE KATEKITIM
ARE
KARAKINANI
BAIKA KOAUA
AKE N
TE BAIBARA.
AO
TAIAN TITIRAKI
MA KAEKA
PRINTED AT RONORONO, BERU. G. I.
1916.
aiKfifo
issf
Mb
|KW
RwW£
iBBIIO
Wlsi
S
§g§
iaraiSis
i^R
sxsxim
H
WIS
KS8
w&k
i
. . . i
? ->::
mW?
;.-X?\n7j^P^'' fel5^
wi
London Missionary Society
Gilbert lelanbs,
TE KATEKITIM
ARE
KARAKINANI
BAIKA KOAUA
AKE N
TE BAIBARA.
AO
TAIAN TITIRAKI
MA KAEKA
PRINTED AT RONORONO, BERU. G. I.
1916.
TE ITERA I.
BA I KA KOAUA
TAEKA NAKO AIKAI AIKA E BON EEIREIA
IESU : AO A BONI KOREAKI N ANA TAEKA
AKE A KOREAKI N TE BAIBARA N
TE NU TETEMANTI.
I. Aron te Atua.
1. Te Atua. bon te Tamnei.
Ban to Tamnei te Atua ; no akana taromauria
e riai ba a na taromauria n te tamnei ma te koaua.
Ioa. 4 : 24.
2. Te Atua, bon Tamara.
Ma iiaia ae kam na tataro ni kanai, Tamara
are i karawa, E na tabuaki aram. E na roko ueam.
Mat. 6 : 9.
3. Ebon tafiirira te Atua n aroni Vain, te rabata.
Kain na tarai man an-naii, nkai a aki ununiki,
ao a aki tai, ao a aki uraki nakoni nen amarake ; ma e
kakaamarakeia Tam ami are i karawa. Tiaki kam
bonana riki nako ia ? Mat. 6 : 26.
Ma naia ae tai iano n raraoma, ni kanai, Tera
karara ? ao, Tera nimara ? ao, Tera karabara ? Ba
a ukoukori baikai ni kabane Tientaire; ba e atai-
nkami Tamami are i karwa ba a kai nanomi iikana
akea baikai i roumi. Mat. 6 : 31, 32.
4. Ebon tafiirira te Atua n aroni Tain te tamnei
ba ii aoua ni kamaiuald man. te buakaka.
Ba E taniria aoinata te Atua n te aro are E ana
Natina ae te rikitemanna iai, ba- e aona n aki mate
2
ane onimakinna, ma e na reke i rouna te maiu are aki
toki. Ba E aki kanakomai'a Natina te Atua nako aon
te aba ba E na kabuakaka te aba : ma E kanakomaia
ba e na kamaiuaki te aba i Rouna. Ane onimakinna
ao e aki kabuakakaki: ane aki onimakinna ao e
kabuakakaki iikai, ba e aki onimakina aran Natin te
Atua ae te rikitemanna. loa. 3 :16-18.
5. E konai bai ni kabane te Atua.
Ao E tarataraia Iesu, ao E taku nako ia, E aki
konaki te baei irouia aomata, ma e konaki iroun te
Atua : ba a bane ni konraki bai iroun te Atua/ Mare.
10:27.
II. Iesu Kuisto.
1. E bom konakomaiakaki iroun te Atua.
E taku Iesu nako ia, Kanau te tou mwin ana
taeka Teudre kanakomaiai, ao te kabanea ana maku-
ri. Ioa. 4 : 34.
E kaekaia Iesu ao E taku nako ia, Aio ana
makuri te Atua, ba kam na ira nanon ae E kanako-
maia. loa. 6 : 29 ; ao ware ware riki loa,. 3 :16 ; 18 : 4.
2. Bon Natin- te Atua Iesu Kristo, ma E ruo rnai
karaica n aran Tamana.
E ono Iesu ba a tewea nako; ao nke e reke i
Rouna, ao E taku nako ina, Ko ira nanon Natin te
Atua? E kaeka ao e taku, Te Uea, an tai Naia, ba N
na ira nanona? E taku Iesu nako ina, Ko a tia n
noria, ao boni Naia ae taetae ma iikoe. Ioa. 9 : 35-37.
I nako mai n aran Tamau, ao kam rawa nako
lu. loa. 5 : 43. AVareware riki loane 16 : 28.
3. Boni Naia ae kaotiota taekan te Tama.
E taku lesu nako ina, I a man ra ni mena i
roumi, ao ko aki a tai, Biribo? ane norai ao e nora
i.niba te Tama, ao e aera iikai ko kanai, Kaota te
3
Tama. nako ira ? Ion. 14 : 9 ; 10 : 30. Ti temanna
Xai ma te Tama.
4. E bon rao inai Iesn, ba E na akoakoria alcana
baa, ba a na kainaiaaki.
Ba E a roko Natin te aomata ba E na ukouko-
ria akana bua ba E na kamaiuia. Ruka 19 :10 ; Mat.
18 : 11. Ba E roko Natin to aomata ba E na ka-
maiua ae bua.
5. E bon ruo mai lesa ba E na ana maiuna, ba E
na riki ba kamaiaan te aba.
Ba E aki nako mai naba Natin te aomata ba E
na kaunana te aba, ma E roko ba E na kaunanaki* ao
ba E na ana maiuna ba karaaiuaia aomata, aika bati.
Mare, 10 : 45. Tara riki Mat. 20 : 28.
G. E nan reke te main, are aki toki ivouia akana
onimakina lesa.
E boni koaua ae 1 a tuannkami ba ane onimaki,
ao c a reke i rouna te main are aki toki. loa, 6 : 47.
Tara riki loane 3 : 16-3G.
7. Eon. lesa te kawai i bald'a akana a kan nako a
te Atua, ao bon akea temanna i rarildna.
E taku lesii nako ina,, Boni Xai te kawai, ao te
koaua, ao te main : akea ane nako n te Tama, nkana
e aki nako Ina i Rou. loa. 14 : G.
8. E boni kaotioti lesa i bon i. Rouna, n aron lae-
kuna ; avoid malena, ma ma.na-atina mai baakoia mate.
Ao E kanai, E na bon roko kamarakan Natin te
aomata ae bati, ao kakiana irouia unimane ma ibona
ake a kakanato ma tani koroboki, ma kamateana, ma
maiia-utina n te katenibon. Ruka 9 : 22.
, Ao E weteia uake tenauni ma uoman, ao E taku
nako ia, Norin, ti na nako lerutarem, ao a na bane n
roko baike a koreaki irouia burabeti i bukin Natin te
aomata, Ba ane a na ana, nakoia Tientaire, ao a na
4
kakanikoa, ao a na iowawa nako Ina, ao a na bawa-
reia: ao ane a na kataerea, ao a na kamatea ; ao E na
mana uti n te kateni bon.'5 Ruka 18 : 31-33.
III. Te Tamnei are Raoiroi.
1. Born $aia tc Tin Baobuoki irouia ana domain,
1c Aina.
Ao N na butia'te Tama, ao Naia E na anani-
nkami te tia Buobuoki temanna, ba E na memena
i roumi n aki toki, ate te Tamnei ni koaua, are a
aki konaki n ananaki akana ana bai te aba, ba a
aki noria, ao a aki ataia : kam ataia ; ba E maeka i
roumi, ao E na memena i nanomi. Ioa. 14 : 16, 17.
Ma I bon tuannkami te koaua ; E manena riki i
roumi nakou ; ba iikana I aki nako, ao E aki roko i
roumi te tia Buobuoki ; ba nkana I nako, ao N na
kanakomaia nako imi. Ioa. 16 : 7.
2. Boni Naia ac Ic Tia Beirci ae moa, ao ie Tia
Kairiri ac c rcke mai Bouna tackan ic Koaua.
Ao te tia Buobuoki, are te Tamnei are Raoiroi,
are E na kanakomaia te Tama n arau, E na reirei-
nkami bai ni kabane, ao E na kaururin i nanomi bai
ni kabane ake I aton nako imi. Ioa. 14 : 26.
Ma nkana E roko Teuare te Tamnei ni koaua,
ao E kairinkami nakon te koaua ni kabanea : ba E na
aki taetae mai Rouna ; ma E na atona are E ono : ao
E na tuannkami baikana na roko. Ane E na neboai:
ba E nan ananaki man au bai n tuannkami.
loa. 16 : 13, 14.
3. E karaoa ic makuri Naia ac ababaki i buki'a
aomnla ni kabane.
Ao nkana E roko, ao E kaoti aia buakaka
aomata nako ia, ma te motiki-taeka. loa, 16 : 8,
W*nwo.r^ riki R te kibu 9-11,
4. A nun ahanaki mairoun ie Atua Tamneina
are liaoiroi irouia akana butia.
Ma-fiaia aei, iikai kam. ata te anania natimi
baika raraoi, nkami akana kam buakaka, ao tiaki
e rnaiti riki iroun Tamami are i karawa, te kan
ana te Tamnei are Raoiroi nakoia akana butia ?
Ruka 11: 13.
IV. Te Nano ao te Buakaka.
1. E bon atai Nano te 'Atua.
Ao E taku nako ia, Bon nkami aika kam ka-
raoiroinkami i mataia aomata ; ma E atai nanomi te
Atua : ba te bai ae kakanato irouia aomata, ao bon
te bai ae ribaki i matan te Atua. Ruka 16 : 15.
2. Ti kaoti ma ni karaoi Vai ni kabane n ai aron
ae mena n te nano.
E kaoti baika raraoi te aomata ae raoiroi mani
bain nanona aika raraoi; ao e kaoti baika bubuaka
te aomata ae buakaka mani bain nanona aika
bubuaka : ba e taetae te wi man onraken te nano.
Ruka 6 : 45.
3. A riki moa man te nano, b'ai aika buakaka ni
kabane.
Ba a oti nako man te nano, man tamneia ao-
mata, nano aika bubuaka, te kimoa bun te aomata,
te bo ma te nikiranroro, te kamatea te aomata, te ira,
te matai ni kanibaibai, te buakaka, te uarao, te ran,
te mata ae buakaka, te taeta.ebuaka.te Atua, te kaini-
katona, te baba : a bane n otinako baikai aika bubu-
aka man te nano, ao a kainaraea te aomata.
Mare. 7 : 21-23.
4. Akana karaoa te buakaka a riki ba ana taro te
buakaka.
E kaekaia lesu, E boni koaua ae I a tuunnkawi
C)
ba ane kgraoa ae buakaka ao bon ana toro to bua-
kaka. Ioa. 8 : 34.
5. Ti luma ni karnadua.bd man te baakaka.
nke o a. tia n ana to aba Ioane, ao Iesu E
liako Kariraia n taekina ana euankerio te Atua, ao E
taku, E a koro raoi taina, ao e a kan uean te Atua:
kam na rairi nanomi, ao ira nanon te euankerio.;
Mare. 1 : 14, 15.
Ao iike E ono Iesu, ao E taku nako ia, A aki
kai nanoia akana maiu nkana akea te tia katoki ao-
raki, ma a kai nanoia akana aoraki: I aki roko ba N
na weteia akana raoiroi, ma I roko ba N na weteia
akana buakaka. Mare. 2 : 17.
Ao E taku nakon neierei, A kabaraki- am bure
. . E kamaiuko am onimaki; nako ma te ran.
Ruka 7: 48, 50.
N na tei rake, ao N na nako n tamau, ao N na
kanai nako in a, Tamau, I bure nakoni karawa, ao i
matam. Ruka 15 : 18.
V. Te Onimaki ma Te Maiu ake aki toki.
1. Akana onimakina lewi c reke i ronia le main.,
are aid told.
E boni koaua ae I a tuaniikami ba ane ono au
taeka, n ira nanon Teuare kanakomaiai, ao e reke i
rouna te maiu are aki toki iai, ao e na aki roko n te
kabuakakaki ma e na nako man te mate nakon te
maiu. Ioa. 5 : 24.
Ba aio ana taeka Tamau, ba ane nora te Natiit
onimakinna ao e na reke i rouna te maiu are aki
toki; ao N na kautia n te bon n toki. Ioa/ 6 : 40.
VI. Man A BUN I AKIN TE NANO.
1. Id rial ba a na mafia bnfdald aomata n.i kabane
n arou te Taninei.
E kaeka Iesu ao E taku nako ina. E boni koaua
1
ae I a tuanko ba nkana e aki mana buniaki te aomata,
ao e aki kona n nora uean te Atua. E taku Nikotemo
nako Ina, E na iranaki ni mana moa ni buniaki te ao-
mata nkana e a unimane ? e kona ni mana rin i nano-
ni biroton tinana, ni buniaki ? E taku Iesu, E boni
koaua ae I a tuanko, ba nkana e aki buniaki te aomata
n te ran ma te Tamnei, ao e aki kona n rin n uean te
Atua. Ane buniaki n te iriko ao bon te iriko ; ao ane
buniaki iroun te Tamnei ao bon te tamnei. Tai
mimi n au taeka nako im are kanai, E riai ba kam
na mana buniaki. Ioane 3 : 3-7.
VII. Uean te Ate a.
1. Uean te Ataa tia.ld ie aea ae ai tiron aean aon-
teaba.
E taku Iesu, Tiaki mai aonteaba ueau : nkana
mai aonteaba ueau, ao a buaka au aomata, ba e kawa
n 'ana te aba Nai nakoia I-Iutaia: ma nkai, tiaki
maikai ueau. Ioane IS : 3G.
2. U rial i roam ba ti na akoakora moa a.ean te
Ataa.
Ma kam na ukoukora moa uean te Atua ma amt
raoiroi; ao a na bane li raonaki baikai nako imi.
Mataio 6 : >33.
3. 77 i ia i ba a ) i a k( eraoa n:i non te Ataa a ke a ka) / i
Uuina aeana.
A aki bane n rin n uean te Atua akana kanai
nako Iu, Te Uea, Te Uea; ma e na. rin iai ane tana
ana taeka Tamau are i karavva. Mata,io 7 : 21.
4. Te mmioko ba a na iaiaro i bakin Ueana aei.
Ma naia ae kam na, tataro ni kanai, Tamara,
are i karawa,. E na tabun ki a,ram. E na roko ueam.
Mataio 0:9.
s
A7III. Ana Reikei Iesv.
1. Nkana ti kan riki ba ana reirci lesu, ao c riai
ba ti na karinea tanirana i nanora, nakon tanirakin
temanna i roura.
Ke tinara, ke tamara, ke tarira, ke liatira; e na
akea 'te bai teuana ae e na tuka tariiran lesu i nanora.
Ao a iriaaomata aika uanao : ao E rairaki, ao E taku
nako ia, Nkana c nako Iu temanna n aki riba tamana
ma tinana ma buna ma natina ma tarina ma manena,
ma n aki riba naba maiuna, ao e aki kona n riki n an
reirei. Ane aki uouota ana kaibariaki, n ri mwiu, ao
e aki kona n riki n au reirei. Ao ai aromi naba,, ba
ane i buakomi ane aki kit,an ana bai ni kabane ao e
aki kona n riki n au reirei. Buka 14 : 25-27, 33.
Ane tariira riki tamana ke tinana nako Iu ao e
aki riai ba e na arianaki Nai; ao ane tanira riki natina
te mane ke uatina te airie nako Iu ao e aki riai ba e
na arianaki Nai. Mataio 10 : 37.
2. Jroii ana reirei ni koaua, e teimatoa n tauakin
ana taeka lesu.
^Ao E taku lesu nakoia I-Iutaia ake a ira nano-
na, Nkana kam botumaka n taua au taeka, ao bon au
reirei ni koaua rikami iai. Ioane 8 : 31.
3. A alakiaua rcirei ni koaua n aroia n i tanitaniri.
Aio au tua ba kam na i tariitariiri, n ai arou iikai
I tariiririkami. Ioane 15 : 12.
Ane a na atainkami aomata ni kabaneia ba au
reirei iikami n aei nkana kam i tariitariiri. loa. 13 : 35;
4. A na kariki ua ana reirei: arona ba e na kao-
taki aron te reirei ni koaua, ni Vai ni kabane ake a
karaoi.
E neboaki Tamau n aei, nkana kam kariki ua
aika bati; ao ane kam na riki n au reirei iai A Ioane
15 ; 8.
!)
Te m'ail a a?. i lianou ae aki ua, ao E uotia nako :
ao te mana ae ua, ao E kaitiakia, ba e na kamaiti
riki ua. loarie 15 : 2.
IX. Te Tatako.
1. E bon rial te Tataro.
Ao E atoria te taetae ni kaikonaki nako ia, ba e
riai ba a na tataro n akj. toki, ma n.aki botu. Buka
18 : 1.
Kam na kamarururiirikami ao tataro, ba kam na
aki rin n te kaririaki. E boni konamaki te tamnei,
ma e mamara te iriko. Mareko 14: 38.
2. Ti na Icataurcioa raoi ara-tataro nakon te Atna.
Ao nke E tataro n te tabo teuana, like E a toki,
ao e taku ana reirei tern anna nako Ina, Te Uea, Ko
na reireira ara tataro, n ai aronjoane, nke e reireia
ana reirei. Ao E taku nako ia, Nkana kam tataro, ao
kam na kanai, Tamara [are i karawa], E na tabuaki
aram. E na roko ueam. [E na tauaki am taeka i aon-
aba n ai aron tauana i karawa.] Ko na arianira
karara ae ti a tau iai n te bonina nako. Ao Ko na
kabara ara bure ; ba ti kabara naba aia bure akana bure
nako ira. Ao tai kairira nakon te kaririaki [; ma Ko
na kamaiuira man te buakakaj. lluka 11: 1-4.
Ao fce tia ikoikoti ana mane te uea e tei i kira-
roa, ao.e bon aki kani kaeka matana teutana nako
karawa, ma e orea banibanna, ao e kanai, Te Atua, Ko
na nanoariai, ae te aomata ae I buakaka riai. Buka
18:13.
3. E raoiroi te tataro n tatabernan.
Ao rikoe, nkana ko tataro, ao ko na rin n am ru,
ao rikana ko a tia ni bonota am mataroa, ao ko na
tataro nakon Tamam ae raba., ao E na arianiko am bai
Tamam ae nora ae raba. Mataio 6 : 6.
10
4. Jfai ni kubane aika raraoi aika ti bubal! iai ma
te ouimaki; ao a n,a bon reke.
Ao bai ni bane, aika kam bubuti n te tataro,
n onimaki, ao kam na ananaki. Mataio 21: 22.
X. Te Takomauhi.
1. Ebon via! ukana ti t.aromaaria te Alua.
Ba e koreaki ae kanai, Ko na taromauria Ieliova
ae Atuam, ao ko na toro i Bouna n ti Naia. Mataio
4 : 10 ; Btika 4 : 8.
2. E bat! ni kukurei te Atua Ekana ti taromauria
n te tamnei ma te koaua-
Ma e roko te ana, ao bon iai iikai, arc a na taro-
mauria te Tama iai n te tamnei ma te koaua tail
taroinauri ni koaua : ba E taiiiria tan taromauria aika
ai aroia aikai te Tama. Bon te Tamnei te Atua : ao
akana taromauria e riai ba a na taromauria n te tam-
nei ma te koaua.1 loane 4 : 23, 24.
XI. Te boki ae tabu ae bon te Baibaba.
1. E kaotioia lesa ma ana makuri te Baibaru.
Kam [na.] ukeuke n te Baibara ; ba kam taku ba'
e reke te main are aki toki i rouini ma iai: ao boni
iiaia are kaotiotai. Ioane 5 : 39.
Ao E kaiiai nako ia, E kakoroaki bukin ana
taeka te Baibara aei n te bon aei i nanon taniiiami.
Buka 4: 21.
Ao E kaeti nako ia baike E taekinaki iai n te
Baibara ni kabanea, ni moa ni kaeti mairouili Mote
ao mairouia burabeti ni kabaneia. Buka 24: 27.
11
XII. Te KoftonoSto ae kaoieoi ieoun Iesu Keisto.
1. A iceteald aoniata n i ka.baneia nakon tc Euankcrio.
ko> like e a tia n ana te aba. loane, ao lesu E
nako Kariraia n taekina ana euankerio te Atua, ao E
taku, E a koro raoi taina, ao e a kail uean te Atua :
kam na rairi nanomi, 'ao ira nanon te cuankerio.
Mareko Ij 14, 15.
Ao Saia E taku nako ia, I rial ba N na kaota
roiioronon riean te Atua, ae raoiroi, nakoni kawa riki :
ba iiaia are I kanakomaiakaki iai. Euka 4 : 43.
2. A na tataekina te Euankerio ana reirei lesu ni
kabuta aonaba nibane.
Ao e na'borii kaotaki moa te euankerio nakoia
botanaomata ni kabaneia. Mareko 13 : 10.
Ao E taku nako ia, Kam na nako n aba ni kaba-
ne, n tataekina te,euankerio nakoia kain aonaba ni ka-
baneia. Mareko 16 : 15.
Ao E rbko lesu ao E taetae nako ia ni kanai, I
ananaki te maka ni kabanea i karawa ao i aonaba..
Ma riaia ae kam na nako ni kakiritiania botanaomata
ni kabaneia, ni babetitoia' nako nanon aran te Tama,
ma te Nati ma te Tamnei are Eaoiroi; n reireia ba
a na kabane baike I tuannkami n tan : ao noria, I a
memena naba i roumi ni boni ni kabane ni karokoa
tokin aonaba. Mataio 28 : 18-20.
3. E nani rekc te bo, ae te bo ni kimareirei i ronia
akana aid kani kawaldni maiuia, ke aia b'ai nako i buldn
te euatikerio.
Ba ane kani kawakina maiuna ao e boni kabua ;
ma ane nan kabua maiuna i bukiu ao i bukin naba te
euankerio, ao e na kawakinna. Marekb 8 : 35. E
taku lesu, E koaua ae I a tuannkami ba akea ane
kitaiia batana, ke tarina, ke manena, ke tin aria, ke
taniana, ke natina, ke abana, i bukiu, ao i bukin. naba
te' euankerio, ae nan aki ananaki nkai tebubua n te
12
maiu aei, bata ma tari ma m'ane ma tina ma nati ma
aba ma bainikirinaki nako ; ao n te aba are nani roko
te maiu are aki toki. Mareko 10 : 29, 30.
XIII. 13ai biki tabeua aika biai ni kabaoaki.
1. Te Vai ae rial ni karaoaki tikana ti iaTioa te
Atua.
Ao E taku Iesu nako ina, Ko na tanira Ieliova
ae Atuam n nanom ni kabanea, ao n tamneim ni kaba-
nea, ao ni wanawanam ni kabanea. Moa te tiia aei,
ao e korakora. Mataio 22 : 37/38.
2. Te Vai ae rial ni karaoaki nkana ti idnoia
raora ake i rarikira.
Ao ai aron naba are te kauoua, are kanai, Ko
na tanira raom n ai aron taniram i bon i roum. E
bane te tua ma aia taeka burabeti nako n tauraki n
tua aika uoua aikai. Mataio 22 : 39, 40.
3. Te Vai ae riai ni karaoaki nkana ti iaiioia ake
a riki hat a ba ara kairiribai.
Ma I tuannkami nkami aika kam ono, ba kain
na taniria ami kairiribai, karaoa ae raoiroi nakoia
akana ribainkami, kam na taetae ni kakabaiaia akana
karereantiiikami, ao tataro i bukia akana bukininka-
mi. Ruka 6 : 27, 28.
Kam ono ba e atonaki ae kanai, Ko na tanira
raom, ao riba am kairiribai: ao Nai I taku nako imi,
Kam na taniria ami kairiribai, ao tataro i bukia
akana bainikiriniiikami. Mataio 5 : 43, 44.
4. Te Vai ae riai ni karaoaki i buki'a tarira nkana
a bainikirinira.
Kam na kawakininkami: nkana e bure tarim
[nako im], ao ko na boaia ; ao nkana e raira nanona,
ao ko na kabara ana bure. Ao nkana tao e kaitua
ana bure nako im n te bonina, ao e kaitua rairaua
13
nako im n te boiiina ni kanai, I raira nanou ; ao ko
na kabara ana bure. Ruka 17 : 3, 4.
5. Taiani kaeticti aika raraoi uika riai n urina.ki
n'i bon ni kabane.
Ao ane kam taniria ba e na karaoaki nako imi
irouia aomata, ao kam na karaoa nabaarona nako ia.
Ruka 6 : 31.
Ba nkana kam kabara aia bure aomata mai rouia,
ao E a kabara naba ami bure Tamami are i karawa.
Ma nkana kam aki kabara aia bure aomata mai rouia,
ao E aki kabara naba ami bure Tamami. Mataio 6 :
14, 15.
XIV. Tukan te Buakaka.
1. Tai kaboa te buakaka n. te buakaka, ao e rial te
taotaonaki n nano, ma te tanira.
Kam ono ba e atonaki ae kanai, Te mata bona
te mata, ao te wi bona te wi; ao Nai I taku nako imi,
Tai kaboa te buakaka nkami: ma ane boa. tabam
ane mai ataim, ao ko na raira tabam ane teuana nako
ina. Mat. 5 : 38, 39.
Kam na nanoana, n ai aron Tamami nkae E na-
noana naba. Ruka 6 : 36.
XV. Te Anabai ma te Tanira.
1. Te Val ae banana te anab'ai ma te tanira.
I kaoti bai ni kabane nako imi aika kam na
kakairi i rou iai, ba e riai ba kam na buokia akana
mamara, ma n urina naba ana taeka. te IJea are Iesu,
are kanai, E kakabaia riki te ana nakon te ananaki.
Mak. 20 : 35.
2. E rial ba ti na ana b'ain tanira ni karaba, ao
tai katereterea,
14
li Ma/ikana ko aiiabai, ao ke e tai a.ta. ana makuri
ataim maiiiim : ba e aona n raba am aiiabai: ao E na
anauiko am bai Taniam ae nora. ae raba/ Mat. 6 : 3, 4.
XVI. .Te.Kaubai.
1. A aid lama n reke Vaini karaeca aika raraoi
n aronikaaVain aouteaba.
Ba tera kabaian te aomata, iikana tao e.kareke
aba ni kabane ni kab'ua tamneina iai? ao tera ae e na
ana to aomata ba bon tamneina? Mat. 16 : 26.1
2. Bon iai te katabetabe ?? aroni kani karekeani
kaoEain aonteaba.
Ao lesu like E oiio baikai, ao E taku nako inn,
Bon iai te bai teuana anc akea i rourn; ko na kabo
am bai ni kabane, ao tibai nakoia akana aki kaubai,
ao a na roke am bai i karawa iai: ao nako mai, ao
irirai. Ao iiaia nke e ono aei, ao moan te raraoma :
ba moan to kaubai. Ao lesu tike E noria, ao E kanai,
Ai roko maki ra akana kaubai n uean te Atua.--'
Buka 18 : 22-24, \
3. To kaiEai ni koaua^ ae. te kaiEai ae ti kona ni
kaikoa b'aini karawa.
Tai kaiko ami bai i aon te aba, ike e kani bai,
iai to koa ma to rara, ao a ururu ma n irae tan ira :
ao kam na kaiko ami bai nako karawa, ike e aki kani
bai iai te koa ma te rara, ao a aki ururu ma n irae
tan ira.: ba ike a rnen.a iai ami bai, ao a mena naba
iai uanomi. Mat. 6 : 19-21.
XVII. Te Babetito.
1. E rial ba, a na babetitcaki aoinaba ni kabane i
via n on, aran te Tama, ao te Nali, ao te Tamnei are
Kaoiroi.
Ao E roko lesu, ae E taetae nako ia ni kaiiai, I.
ananaki te maka ni kabanea i karawa/ ao i aonaba,
15
Ma, naia ae kam na nako ni kakiritiania botanaomata
ni kabaneia, ni babotitoia nako nanon aran to Tama
ma te Nati ma to Tamnei are Raoiroi; n reiroia ba a
na kabane baike I tuaiinkami n tau : ao lioria I a
memeiia naba i roumi ni boni ni kabane ni karokoa
tokin aonaba. Mat, 28: 18-20.
XVIII. Te Kanubina.
1. B'ai aika kaotaki n te Kaimrhia nkana c kara-
oaki.
Ao like a amarake, ao E ana to berena Iesu, ao
E tafcaro, ao E tabeutaia, ao E anania ana reiroi, ao
E kanai, Anaia, kanna; rabatau aoi. Ao E ana to
manko, ao E tataro ni katituaraoi, ao E anania, ao E
kanai, Kam na bane ni moi n aoi; ba rarau aoi, ao
raran to berita [nabankaij, ao kawawaeaki i bukia
aomata aika bati ba baini kabaran aiabure. Mat.
26:26-28.
Ba I ananaki iroun to Uea to baere I ananinka-
mi naba ; ba E ana to borona to Uea aro Iesu n to
bon aro E kamanoaki iai; ao nko E a tia n tataro ni
katituaraoi, ao E taboutaia, ao E kanai, Rabatau to
baei, ao [taboutakil i bukimi: kam na karaoa. aei ba
kanurinau. Ao E ana, te manko n to aro naba arei,
nko a tia n amarake, ao E kanai, To manko aoi to
borita nabankai i nanon rarau; kam na karaoa aoi,
nkana kam moi. iai, ba kanurinau. I. I-Ko. 11: 28-
25. Ao ware ware riki n to Mare. 14 : 22-24, ao n to
Ruka 22 : 14-20.
XIX. Te mana uti mai buakcia mate.
1. Bon leva te inafia-ufi ao t.e main.
E taku Iesu nako ina, Boni Nai to mana-uti, ao
to main : ane onimakiiiai, nkana tao o boni mate, ao
o na boni mail a. maiu : ao ane maiu ma n onimaki-
nai ao e na bon aki mate, Ko ira nanon aoi? loa,
11: 25, 26,
16
XX. Te Bon ni Motikitaeka.
Ao nkana E nako mai Natin te ;vomata ma
neboakina, ma an era ni kabaneia i rarikina, ao ane E
na tekateka i aon ana kaintokanuea ac mimiton: ao
ane a na bane ni botaki botanaomata i matana: ao E
na. karaureia te korakina ma te korakina n ai aron te
tia kawakin-tibu nkana e karaureia tibu ma koti: ao
ane E na kakia tibu i anataina, ao koti i anamainina.
Ao ane E na taku te Uea nakoia akc i anataina,
Nako mai, nkami akana kam kakabaiaki iroun Ta-
mau, kam na ana ueami are katauraoaki nako imi
mai moani karikan aonaba: ba, I baki, ao kam kaa-
marakeai: I kani moi, ao kam kamoai: te iruwa Nai,
ao kam akoai: akea kunnikaiu, ao kam kunnikaiai: I
aoraki ao kam kawarai: I mena i nanon to anti ni
kaikain, ao kam nako Iu iai.
Ao ane a na kaeka ake a raoiroi ni kanai, Te
Uea, ti noriko n ninai like Ko baki; ao tikaamara-
keko ? ao nke Ko kani moi, ao ti kamoiko ? Ao. ti
noriko n ninai nke Ko iruwa, ao ti akoiko ? ao akea
kunnikaim, ao ti kunnikaiko ? Ao ti noriko n ninai
nke Ko aoraki, ke Ko mena. i nanon te anti ni kaika-
in, ao ti kawariko ?
Ao ane E na kackaia te Uea ni kanai, E koaua
ae I a tuannkami ba nke kam karaoi baikai nakon
tern anna ae moan te manori i buakoia tariu aikai, ao
kam karaoi naba nako Iu.
Ao ane E na taku nakoia ake i aiiamainina, Nako
maiBou, nkami akana kam 11a bon tirinaki, nakon te
ai are ahi ma mate, are karaoaki ba nen te riaboro
ma ana an era : ba I baki, ao kam aki'kaomarakeai: I
kanimoi, ao kam aki kamoai: te iruwa Xai: ao kam
aki akoai : akea kunnikaiu, ao kam aki kunnikaiai : I
aoraki, ao I mena i nanon to anti ni kaikain, ao kam
aki kawarai.
Ao ane a na kaeka ni kanai, Te Uea, ti noriko n
uinai nke Ko baki, ke Ko kanimoi, ke Ko iruwa, ke
17
akea kunnikaim, ke Ko aoraki, ke Ko menu i nanon
te anti ni ka.ikain, ao ti aki akoiko?-
Ao ano E na kaekaia ni kanai, Ekoaua ae la tua-
nnkami ba like kam aki karaoi baikai nakon temanua
ae moan te manori i buakoia aikai, ao kam aki karaoi
naba nako lu. Ao e na nako te koraki aei nakon reken
te kai are aki told : ma e na nako te koraki ae raoiroi
nakon te main are aki toki. Mat. 25 : 31-46.
XXI. Te Make.
1. Te aro ni mare ae kccteaki n ana t centra te Atua:
ma fiaia are e rikibii mimiton'raoi ma n raoiroi te ieia
irouia aomata ni kabane';.
c'Ma nkc a moa ni karikaki aonaba, ao E kara-
..oia te Atua ba to mane ao' te ainc, Ma naia ae e na
kitana tamana ma tinana te aomata [, n nim ma buna] ;
ao a na riki n ti te irikona naka uoman : ma naia ae
tiaki uoman rimwi nakai, ba te iriko ae ti te irikona.
Ma naia aei ba akana E kaboia te Atua ao ke a tai
motikia aomata. Mare. 10 : 6-9.
E riai nkana ti urina : E a tia ni karinea Iesu te
aro n iein, like E botaki. ma ana reirei n te mare are
karaoaki i Kan a are i Kariraia, ma e karaoaki ana
moa ni kakai n te iein anno. Wareware iai n te
Ioane 2 : 1-11.
2. A bon aki riai ni karaureaki akana a tia ni ma-
reaki ti nkana e a icene ni Imre temanna.
Ao a nako Ina Barit-aio ni kataia, ao a kanai,
E riai nkana e kanakoa buna te aomata, i bukihi bai
nako ke e aki ? Ao E kaekaia ni kaiiai, Tiaki kam a
tia ni wareka taekan Teuare karaoia aomata i moani
karikan aonaba ba E karaoia ba te mane ao te aine,
ao E kanai, Ma naia ae e na kitana tamana ma tinana
te aomata n nim ma buna ; ao a na riki n ti te irikona
naka uoman ? Ma naia ae tiaki uoman rimwi nakai,
lfc
ba ti te irikona. Ma naia aei, ba akana E kaboia io
Atua, ao ke a tai motikia aomata. Ao I taku nako
imi ba ano kaki buna nkana o tuai ni wene ni bure,
ao o a mana buna to aine temanna, ao e wene ni bure
iai [: ao ane buna neiere kakiaki, ao e wene naba ni
bure]. Mataio 19 : 3-6, 9.
3. Nkana c a mafia iein te aomata temanna, ao e
kitana buna vi koaua are mareaki ma naia ma e boni
main., ma e mimiton raoi aia berita ni mare are e a tia
ni karaoaki, ao e riki te aomata anne ba te tia irene ni
bure.
Ao E taku nako ia, Ane kanakoa buna, ni mana
buna temanna, ao e karika te wene ni bure iai nako
ina: ao te aine nkana e kanakoa buna, ni mana buna
temanna, ao e wene ni bure iai. Mare. 10 : 11, 12.
Ane kanakoa buna ni mana buna temanna ao e wene
ni bure: ao ane buna neiere kanakoa,ki mairouni
buna, ao e wene ni bure iai. Iiuka 16 : 18.
XXII. Ataei aika Uabekeke.
1. // naia n tafiiraki haia ma akana ikaicai ironn
Tesn.
Ao a, kairia ataei. aika uarereke nako Ina, ba
E na rinia : ao ana reirei a boaia ake a kairia : ao
lesu, nke E noria, ao E un, ao E taku nako ia, Kana-
komaia ataei akana uarereke nako Iu, ao tai tukia :
ba bon aia bai uean te Atua. E koaua ae I a tna-
iinkami, ba ane aki tana bukin uean te Atua n ai aron
te tei ae uarereke, ao e na bon aki rin iai. Ao E ba-
bakoia, ao e katoka baina i aoia, ao E taetae ni ka-
kabaiaia. Mare. 10 : 13-16. Ware ware riki Mat. 18 ;
1-6; 19 : 13-15 ; Ruka 18 : 15-17.
19
TE ITERA II.
TAIAN TLTIRAKI MA KAEKA.
TAIAN TITIEAKI TABEUA NI BAI AIKA
TAUAKI MA NI KAK0AUAK1 IROUIA
KAIN ANA EKAEETIA TE ATUA.
1. Ke ierci te Taromauri ni Kristian ?
To Taromauri ni Kristian, bon te taromauri ae
atu mairoun ara Uea are ara tia Kamaiu are Iesu
Kristo, xare kairira nakon te ota n aron tc Atua
ni koa.ua ma te main are aki toki.
2. Ke ti iranna n iafloia ma te eti raoi aron te
Atua ?
Te Atua bon te Tamnei ae ti temanna, ma nkoa-
likoa, are kariki bai ni kabane, ao a kawakinaki
bai ni kabane i Rouna; bon te tanira te Atua, akea
tokin rabakauna, ma makana, ao e koro raoi mi-
mitonina, ma raoiroina, ma ana akoi, ma ana kaka-
onimaki.
3. Antai aran te Atua, ae E kaoiia mai lesu, ba E
riai n aranaki iai te Atua nkana ti butia ?
Bon Tamara are i karawa.
4. Baika ra Vai aika ti reireiaki iai n te ara ae te
Tamne'iA
Aio te koaua ae ti reireiaki iai, Ti a tia ni ka-
raoaki ni katotonan te Atua; ao E kakawakinira te
Atua n ana tau-taeka n tanira, ae koro raoi raoiroina ;
ao teuana, e maiti riki tanirara i Rouna nakon tafii-
raia nati irouia tamaia,
20
5. Ter a le kaotioti ae E I'aotia ma! lesu bukina ?
E taku ba'boni Saia ae Natin te Atua, ae boni
kanakoaki mairoun te Tama nako aonteaba i bukin
ana tanira ae bati, ba E na riki S aia ba te tia Ka-
maiuira man te buakaka.
G. Tera aron te bare i rnatan te Ataa ?
Aio aron te bure Ururin ni kabane, ke aro ni
kabane aika karaoaki, n aki botau raoi ma ana tua
ae tabu te Atua, ke aro ake aki roti ana tua te Atua
n itera tabeua; a ikotaki n te taeka aei ururin, ma
kaibabarun te nauo, ma taian taeka, ma aro nako naba.
7. Ke ko kona ni kaoti ma! ni kakimototoi tfai aika
ti rial ni karaoi ni botau raoi ma ana tua te Atua ?
Aio, ti bon riai n tanira te Atua ma nanora ni
kabanea, ao ti na taniria, naba raora n ai aron tani-
rara i bon i roura.
8. Ke ti kona te aro anne fikana ti naira?
Ti aki kona. E boni nae n raoiroi te aomata
nke e a tiba karaoaki iroun te Atua, ao e a tia n riaoi
ana mwioko te Atua, ma e riki ni baka iai. I mwin
nkanne, ao e bon aki kona temanua ni kawakina ana
tua te Atua ni boni korakorana are i rouna.
9. Baika ra tfai aika roko i bukin te buakaka ?
E riki te buakaka ba te bai, ae e raure iai te ao-
mata ma te Atua ma e a buakaka te aomata i bukin
ana iano, ao a riki maiai bai ni kamaraki aika a bati.
ni karawawataki iai aomata,. Ma iikana e bon aki
raraoma ni koaua te aomata, ao e nani maraia iai
iiaia n aki toki.
10. Ke ti lama ni kamaiuira i bon. i roura man te
buakaka, ao mani If a! aika roko i bukin te buakaka ?
Ti aki kona. Ba ti aki kona ni kaitiaki nanora
21
man to buakaka, ke id karaoa to makuri teuana ae
e riki ni bebete iai ara ririaon tua.
11. Ke E iranna ni kamainia ana aomala te Atua
Natina man aia baakaka ?
Ba E a tia n ruo mai karawa ba E na kamaiuira,
ma E buiiiaki Iesu iroun to kibono are Nei Maria
iroun to Tamil ei are Raoiroi n te itera n aomata. Ma
E tauraki Iesu n te kaibanaki n ana tau-taeka Bontio
Birato, ma E mate n te mate ni kamaraki. Ao E tau-
naki, ao E a mana uti mai buakoia mate n te katcni-
boii n ai aron taeka aika koreaki man te Baibara; ao
E a mana waerake nako karawa, ao E mena nkai i.
ana tain te Atua.
12. Ke tera ie bai ae raoiroi ae e a reke i ronra,
Tikae E a riki Natin te Ataa n aomata.?
Ba e a. reke i roura ara tia Raoi i marenan te
Atua ma aomata. Ao bon te Atua Naia ma E kaotia
nako ira aron te Atua, ao boni Naia naba te aomata
ni koaua, ae e koro raoi raoiroina, ao E riki ba ara
tia Onoi mwira i m a tan to Atua .
13. Kaoti mai bai tabena aika raraoi aika reke i
ronra i bnkin ana bon ni main ara IJea nke E mena i
aon te aba?
E a riki N aia ba tarira, ao ti uaia ni marali n
tanira ma Naia ni mamarara, ao fceuana, e a riki Naia
ba te tia Kairiri ae e koro raoi raoiroina, ae a ataki iai
aron aro aika riai ba ti na kakairi iai.
14. Ke tera te b'ai ae E karaoia leea i bukira n aroni
mate)) a i aon te kaibanaki ?
Ba E bon ana Naia i bon i Rouna ba E na riki
ba ara karea ae akea buakakana liakon te Atua, ma
naiaae E boni kakoroa Naia te bai ae riai ma mimi'to-
nin te Atua, ae riki ba kamaiuara man te buakaka lii
kabanea,.ba E kamauna Naia korakorau te buakaka<
99
15. Baika ra Vai aika reireira, a aroni mana id hi
Iesn ?
Baikai aika kakoauaki n aroni mana utina. E a
tia ni karaoa te kamaiu i bukira, ao e a tae ana tau-
taeka te mate, ao teuana riki, E boni main Naia ; ai
naia anne ae ti maiu naba iai naira.
16. Ke tera te Vai ae e reireira iai n aroni mana
waeraken Iesn nako kara.ica ?
E a reke i roura te tia Raoi i matan te Tama,
bon Ie'su Kristo, are boni maiu nako naba, ao E
aki toki ni bubuti ni kan raoi i bukira.
17. Ke leva te Vai ae ti reireira iai n arona Tike E
mena i aftatain te Ataa ?
E a kaueaki Naia ba te mataniwi ao te Uea i
bukira, ao E ananaki te tau-taeka ni kabanea i ka-
rawa ao i aonteaba.
18. Ke E iranna ni kakaraoi nako naba lesa ana
maknri ni kakamain ?
Ba E mamakuri nako naba te Tamnei are Raoi-
roi n te makuri anne, are te kateniman ae botakin te
Atua are Temanna n Teniman, ao are kanakomaia-
kaki n te bon are Bentekota.
19. Ke tera te Vai ae raba n aron te Ataa ae Temanna
n Teniman ?
Aio, ba boni Naia ae te Tania, ao te Nati, ao te
Tamnei are Raoiroi, ae ti babetitoaki iai n Arana, ao
bon te Atua ae ti temanna.
20. Ke tera te Vai ae ti na karaoia ba ti aona ni ka-
maiaaki iai ?
E riai ba ti na rairi nanora n raraoma mail ara
bure ma ara buakaka: ao ti na onimakina ara Uea
are Iesu Kristo.
23
21. Ke tera aron te raraoma?
Ane raraoma lii koaua i bukin ana bure ma
ana buakaka, tiaki ti te kaoti burena ma buakakana
ma te mama, ao te nanokawaki i nanona, ao e bon
rairaki maiai ma ni kitan, ao e aki mana okiri, ao e
tara te Atua ma inainan nanona ni kani kaitiakaki
ni kabarani burena, ma buakakana, ma kateimatoan
nanona, ba c 11a aki mana oki ni karaoi bai aika
bubuaka.
22. Ke iera aron. ie onimakina ie Uea are lesa Kratio?
E riai atakin Iesu ba te tia Kamaiu are E kana-
komaia te Atua. Ao e riai naba kaekakin lesu, ma
kakoauani maten Iesu i roura, ba te kawai ae ti teaina
ae ti konaki ni kamaiiiaki iai. Ao kantaninani bai ni
kabane ake E'a tia ni katauraoi te Atua i bukira ma
te aki nanokokoraki.
23. Ke ti iranna n rairi nanora n raraoma ma a
animal i?
I bukini makan te Tamnei are Itaoiroi an raba>
ba E mamakuri ma te taiiira i nanora; boni Naia ae
kabonanai bai'aika riki ba reireiara n ana tau-taeka
n akoi te Atua; e kananne naba ma tataekinakin te
euankerio ae ti kona n rairi nanora iai.
24. Baika ra riki Vai'aika raraoi aika reke i roura
nkana li rairi nanora n raraoma ma n onimaki?
- Ti uaia ni botaki nakon Iesu u te onimaki, ma
E a kaitiakira man ara buakaka i bukina. Ma naia,
are a mana kabouaki nanora ao ti riki iai ba natin te
Atua naira, ao tan uaia n ababa ma Kristo.
25. Ke ii iranna ni kaoii ara kailaa ae bati. i bakini
baikai aika moan raraoi nkai a reke i ronra ?
E nan kaotaki ara kaitau ae bati nkana ti ri
mwin lesu ma ni katotona arona n aroni karaoan
nanon Tamara are i karawa ae banin, ma te taotao-
liuki u nano ni bai ui kubaue aika E uauo iai Naia.
24
26. Kc c rckc mala te kaolioti id kakiiiiaioloi arou
'nanon ie Atua ?
Ti bon ataia man taian tua ake tebwina, ma
kabarakin tua akanne iroun lesu.
27. Ao ke icareki iiiai lua akauuc akc tclnciua'}
1. Ko 11a tai Atuana te Atua temaiina i rarikiu.
2. Ko na tai karaoa am bai te boua ae karaki, ao
katotonan te bai teuana are i karawa i eta, ao ae i
aon te aba ae i nano, ao are n te ran are i an te aba:
ko na tai katorobubua ni bobaraki nako ia, ao ko na tai
toro i rouia: ba te Atua ae I tauaneni Nai ae leliova
ae Atuam, ae I karekea bon aia buakaka taian tama
irouia nati, ni karokoa te katen roro ma te kaa roro
li aika ribai; ao I akoia na aika tanirai man tau au
taeka.
3. Ko na tai atoiia aran leliova ae Atuani ni bakan-
rereia ; ba E aki taku leliova ba e aki bure ane
atona arana ni bakanrereia.
4. Ko na urina te boil ae te Tabati, n tabuia. Quo
boil am bon ni makuri, ma ni katia am makuri: ao te
kaiti bon ana tabati leliova ae Atuam : ko na tai
makuri iai teutana, likoe, ma natim te mane, ma
liatiin te aine, ma am toro te inane, ma am toro te
aine, ma am man, ma am iruwa ae i nan on am o : ba
E karaoa karawa leliova, ma abnaba, ma marawa, ma
bai ni kabane ake i nanoia n ono bon, ao E toki ni
karaoi bai n te kaiti bon : ma iiaia are E karaoiroa te
bon are te Tabati Ieliova ao E tabuia.
5. Ko na karinea tamam ma tinam ba a aoiia ni bati
am bon i aon te aba ae E ananiko leliova ae Atuam.
6. Ko na tai kamateia aomata.
7. Ko na tai wene nibure.
8. Ko na tai ira.
9. Ko na tai kaota aron raom ni keweia.
10. Ko na tai mataiakina ana auti raom, ko na tai
jnatuiakina bun raom, ao ana toro te mane, ao ana
25
toro te aiue, ao ana kao, ao ana ati., ao te bai teuana
ae ana bai raom.
28. Ke E iranna ni kaotia mai lesu nako ira ana tua
te Atua ba ti aona n, namakina i nanora arena?
E taku Iesu : e bon roko te tua i aon taiani kai-
babaru, ma ururun, in a. ianoan nanora : ao teuana riki,
ti aki kona n ton in win taian tua, ti iikana ti tanira
te Atua ma nanora ni kabanea, ao ti 11a taiiiria naba
raora n ai aron tanirara i boil i roura.
29. Ke baika ra aro aika kakanato aika E kaotia
mai te Atua ba buokara ba ti aorta n riki ba natinci?
Baikai: Ana taeka ae n te Baibara, ao te tataro,
ao aro aika tabu ae te Babetito, ao te Kanurina, ao
ikotakia ana aomata ni koaua i lianon te Ekaretia.
30. E koreaki ia ana taeka te Atua ?
E koreaki n te Baibara te ronoroiio annen aroni
kaotakin liaiion te Atua, ao a koroia ana aomata te
Atua nkoa ake a ruonaki ni buobuokaki iroun te Tam-
il ei are Kaoiroi, ma E anania ba kaetietara n aroni
bain te onimaki, ao bai aika a riai ni karaoi aomata
ni kabane.
31. Ke ter a te tataro ?
Te tataro, bon te bobotaki anne ma Tamara are
i karawa ba e na kaotaki ara buakaka liako Ina ; ao
karaoan ara kaitau nako Ina i bukin ana bai n akoi ;
ao aki totokin ara bubuti nako Ina i nan on aran Iesu
ni bai nako n ai aroni bai ake a boni kaotaki mai
Kouna.
32. Ao ke kamatea mai ana tataro ie Uea ?
Tamara are i karawa, E na tabuaki aram. E na
roko ueam. E na tauaki. am taeka i aonaba, n ai aron
tauana i karawa. Ko na ananira karara ae ti a tau
iai n te bon aei. Ao Ko na kabara ara bure mai ro-
ura, n ai arora iikai ti kabara aia bure akana bure
26
nako ira. Ao tai kairira nakon to kaririaki, ma Ko na
kamaiuira man te buakaka : [ba am bai te uea, ao te
maka, ao te neboaki, n aki toki. Amene.]
33. Ke tera aron ana Ekaretia te Atua, ae te Eka-
retia ae tabu ae ti teuana?
Ana Ekaretia te Atua ae tabu ae ti teuana, bon
tan onimaki, ba iai ake a bon rairaki nakon lesu
Kristo ba a na kamaiuaki i Eouna, ba bon ti Xaia atun
te Ekaretia, ao E boni maeka iai n Tamneina. Ma naia
ae e boni nae n anne, ao a na ikotaki botanaomata aika
kakaokoro nako, ake a bon tana taekan te onimaki, a
boninae n uaniae nako liaia i aonteaba ni kabuta; ao
aomata ni kabane n te aro teuana, ma te aro riki
teuana, ake a bon onimakina lesu Kristo ma te
koaua ba a na boni main iai, ma e a toki maiai aia
kantanina n te makuri n tanira are e a tia ni karaoa-
ki, ao a bane ni botaki aomata ni kananne n ana
Ekaretia te Atua ae tabu ae ti teuana.
34. Baika ra b\d aika e banana iai te Ekarelia like
e riki nikateaki iai iroun lesu?
E kateaki ana Ekaretia ba a na riki iiaia ba
Tari aika na taromauria te Atua i mataia aomata
ma ni kaotiota taekan te main, ao karaoan taian aro
aika tabu ake E a bon tia ni kaetia Xaia ba ti na
karaoia n toua mwina. Ao e kateaki naba ana Ekare-
tia ba a na uaia n i kabebetei nanoia, ma n i tanitaniri
i rouia, temanna nakon temanna, ao a na reirei ma
ni kaetietia akana riai ni kaetaki ma n reireiaki, ao
a na karikirakea naba Ueana i aonaba.
35. Ke tera te kanikina ni koaua ae ii kona n ala
iai te aro n Taromauri ae bon ana Ekaretia te Atua ae
ti teuana ae tabu ?
Aio te kanikina ni koaua ae e bon ataki iai te
mana ni koaua ae nim ma te oi, ae bon ana Ekare-
tia te Atua. Xkae E a bon ruonna Tamneini Kristo;
27
ao teuana, e a bon ataki n aroia ana aomata lesu
iikekei, n aron aroaroia n i raorao aika raraoi.
f 36. Ke e rial fikana a oniinakina te Tcui-Taeka i
aon te aba kain te Ekaretia n avoid Vain te Taroina-
uri, ke a bon rial n tan aroia te Ekaretia n iau-taEka
i bon i ronia n avoid Vain te Ekaretia ?
E bon riai n riki ba ti Iesu Kristo ba Atun te
Ekaretia, ao a na kantanina ana kairiri n aro aika
riai n te Ekaretia, ao e na tai tau-taeka te Tau-Taeka
i aon te aba n aroni bain te Ekaretia ; ao teuana, e
11a bon taua aroni mataniwin nanona te aomata ae
raoiroi 11 aroni bain te tamnei, ao e na tai kaetaki
man Tau-taekan aon te aba.
37. Baika ra Vai aika e riai id karaoi te Ekaretia n
aron aia kaitara ma Tan-taekan. aon te aba?
E bon riai i rouia kain te Ekaretia ba a 11a iri
nanon taian tu/i ni kabane man te Tau-taeka i aon te
aba, ao ti nkana iai tua aika aki riai aika aki botau
raoi ma bai ake E reirei Iesu Kristo. E bon riai ba
a na tataro 11 aki toki i bukia kain te abamakoro, ao
tai manuokinia ake e mena i rouia te tau-taeka: ao e
bon riai ba a na reireiaki kaubure, ma aomata ni
kabane 11 aron taian taeka aika kakanato 11 aron te
Raoiroi mairoun Iesu, ni karokoa a bon rairi nanoia.
ma 11 iriairia nanoia aomata ni kabane, 11 taua ana
taeka Iesu Kristo ma ni karaoa nanona.
38. Baika ra Vai aika e riai id karaoi te Tan-taeka
i aon te aba i bakia kain te Ekaretia?
E riai 11 te Tau-taeka ba e 11a kamimitonia taian
Ekaretia nako, 111a aomata ni kabane ake kain aia
taromauri, ba a 11a tauaki aroia 11 aroni bain Uean te
Atria, ao a 11a mimitori raoi aia makuri ni kabane ake
a karaoi ni kani karikirakea Uean te Atua ; ao ba ti
rikana te aro 11 taromauri teuana ae karaoaki ma te
tiritiri nakoia aomata.
28
39. Ke terana te Mitinare ni Kristian ?
Te Mitinare ni Kristian, bon te aomata ae we-
teaki iroun te Atua ba e na riki ba te tia Reirei ae
na reireia taekan te inaiu, ao ba e na riki ba te tin
Tantani, ba e na kawakina ana nanai n tibu Icsu
Kristo.
40. Ke iraua kanikina aika tabu aika e aiianaki te
Kkaretia iroun Iesu ?
Ti uoua : ba te Babetito ao ana Toa te Uea.
41. Kaota mai te Vai ae a riki ni kateaki iai kanikina
aika tabu a.kanne ?
A boni kateaki iroun Iesu are ara Uea taiani
kanikina aikai; ba e- na boni kaotaki ni kanikina
aika lionoraki naroni bain te tamnei aika raraoi, aika
reke i roura i bukin te Euankerio ae bon ronoroiion
Iesu, ao a na riki naba ba bai ni kakoa.ua i roura n
aron reken ana akoi ae bon akea bona ae tataekinaki.
Nkana a karaoaki kanikina aikai n ai aron nanon te
Atua ni koaua, ao a na riki ba kawain ana akoi ae
bati nako lianora.
42. Tera te kanikina ae noraki n te Babelito ?
Te kanikina ae noraki, bon te ran. E boni
babetitoaki te aoinata n te ran, n aran te Tama, ao te
Nati, ao te Tamnci are Raoiroi.
43. Baika ra Vain te Tamnei aika raraoi, aika laiotaki
mai n te Babetito ?
Boni kaitiakan te nano man te buakaka, ao te
mana buniaki iroun te Taninei- are Raoiroi irouia ao-
mata ni kabaneia aika raraoma ni koaua ma n oni-
makina Iesu.
44. Baika ra kanikina aika noraki n te KanurinaM
Bon te berena ao te wain. E boni kaetaki
mairoun te Uea ae Iesu, ba a na bon ananaki te
Ekaretia bai aika uoua aika, ao a na boni kaeka ba
£9
e na bon riki ba te bai ae e aki toki ni kanurinaki iai
matena i rouia ni karokoa te toki.
45. Tera ae kaotaki mai n te berena ao te wain ?
Te berena, e kabotauaki n rabatan ara Uea are
Iesu Kristo ae E buniaki iai, ae bon rabatana are riki
n iriko man te mate i aon te kaibanaki. Ao te wain,
boni kabotauan rarana, ae kawawaeaki mai aon te
kaibanaki i bukini kabarani bure.
4G. Tna te tfai ae reke n te KanuriOa nkana e boni
karaoatd ma te raraoma ni koana ao te onimakina
lesn ?
Akana boni karaoa te Kanurina n te aro anne, a
bon amarake n te aro n tamnei iroun Iesu Kristo ba
a maruruii iai tamneia ; ma naia aei a boni marurun
ma n ninikoria. n aia makuri ni kabane ake a karaoi
i aon te main aei, ao ni bai ni kamaraki aika ririki n
ana tanira te Atua.
47. A a era fikai a ikotaki. aomata aika boni Kristian,
vi karaoan le Kan nr i fra?
Ba a na. bon kaotaki aroia ba a bon riki n ten-
ana liaia. iroun Icsu Kristo ao boni kaotakin ara om-
ni aki nako Ina i mataia aomata ; ao te kakoaki lii ka-
matoaki te berita, ae aia i tanitaniri tari.
48. Ke tera te kabebete nano ae moan te raoiroi ae
reke i ronia ana aomata lesn i aon te main aei?
Bon aei, iikae e taku i nanona ba bon ana bai
te Atua naia i bukin Iesu Kristo, ma boni naia ae a
riki ni mamakuri iai b?ai ni kabane ba a aona n raoiroi
iai akana tanira te Atua.
49. Ke tera aron ara kanlanifia nkana ti nrifia tae-
kan le mate ?
Ti a bon ataia raoi naba ; ba akana matu ^i na-
noni Kristo, a bon uaia ni mena ni botaki ma Xaia n
te motirawa ae ran are i eta ; n ai arona like E uti
30
mai buakoia mate, ao uana liaba naira, ba ti nan
mana uti mai buakoia mate, ao ti nan baina n tata-
bemanira te rabata n tamnei ae aki mana mate.
50. Bedim ra ana kaotioti Iesamako ira n avoid mana
okina nako aon te aba ?
Ba ane E na mana roko ma mimitonina ae bati
ao te inaka, ba E na boni kakabaiaia ana aomata
aika itiaki, ao ane E na bon riki Naia ba te tia Motiki
taekaia kain aonaba ni bane. Ao bon ti te Atua ae
ata te boil arei. Ao ti boni nae n aki ata te bon arei,
ao E bon taku Ie-su ba ti na boni kamarurunira ni
katauraoi i main rokona.
51. E roko n nifted te Aro ni Kristian i aon aba-ma-
koro aika Kiribati ?
E moa n roko i aon aba-makoro ake i mean n te
ririki 1857, nke a roko Miti Beinam ma Nei Miti Bei-
fiam, aika kain te Totaieti Amerika, ao raoia mitinare
aika kain Awaii.
Ao e moa n roko i aon aba-makoro ake i maiaki
n te ririki 1870, nke a roko mitinareni Buritan aika
kain te Totaieti Ranran, ao raoia mitinaren Tamoa.
52. Ke te Totaieti ra ae uioa n roko n te maraica
aei n taekina ana tanira te Atua nalmia aomata ?
Bon te Totaieti Mitinare ae kateaki i Ranran
n te ririki 1795 ; bon ara Totaieti aei ae ti ikotaki iai
ni karaoan ana makuri te Atua.
53. Ke leva aron te aro n tarornauri ae ti mcna iai
aei ?
Ara taromauri aei e uaia n atonaki ma te ara ae
te taromauri ni Borotetanti. Ba iai aron Taromauri
aika kakaokoro nako, ba a uaia n atonaki n te ara ae
te Borotetanti. Ao naira ti atonaki ba aomata aika
Kristian ni Borotetanti.
31
54. Ke e kadi nakon (era te ara ae Rorotdanti ?
E boni kaeti te aro aei nakoni mana kamaiuan
te aro aei i Tiomane n ana boil Ruteru (A. D. 1529).
Ba e kaeti nakoia botanaomata aika Kristian aika
bon aki kona ni mana oki n ira nan on te taromauri
ni Katorika n aron aia reirei aika bure aika a bon tau,
ao bai akanne a aki botau raoi ma ana taeka te Atua
aika koreaki n te Baibara. Ao ake. a kaokoroaki man
te taromauri ni Katorika, ma n taua ana taeka te Atua
aika boni koreaki n te Baibara ba a na boni karekea
taekan te main iai, te koraki anne aika atonaki ba
kain te taromauri ni Borotetanti.
55. Kaoti ni Irakimoiotoi ma! b'ai aika e okoro iai te
taromauri ni Borotdanti ma te aro ni Katorika ?
(1) Ba ti bon aki ata te manna ae rineaki ba e na
riki ba atun te Ekaretia i eta i karawa, ao i a,on te aba,
ba bon ti Iesu Kristo, ba boni Xaia atun a na Ekare-
tia te Atua ae ti tern anna.
(2) Ti boni kakoaua i nanora, ba. a bane lii kama-
iuaki aomata aika buakaka ni kabane i bukin onima-
kinan Iesu Kristo i nanoia, ae bon ti te onimaki; akea
boiian te kantanina ae kanai, E kamaiuaki te aba i
bukini makuri aika raraoi aika e karaoi te aomata i
bon i rouna, ke te kuneman riki teuana. Ao ti bon
taku ba ane onimakina Iesu Kristo ma nanona ni
koaua, ao e nani boni kekeiaki naia ni karaoi makuri
aika raraoi ni boni nako, ba e na kakimareireia nanon
ana Uea ae Iesu iai, ao e aki taku i nanonaba maku-
ri aika raraoi ake e karaoi, a na riki ba kawaini ka-
maiuana. Ba kam kamaiuaki n te akoi i bukin te
onimaki; ao kam aki naba i roumi: ba bon ana bai
li tituaraoi te Atua: ao kam aki kamaiuaki n taiani
makuri, ba e kawa ni kamoamoa tern anna. I-Ebeto
2 : 8, 9.
(3) E riai ba ti na taekina ba Iesu Kristo te tia
Kam a iu ae ti tern anna, ao bon te tia Raoi ae ti tema-
nna, Ao akea te kamaiu iroun temanna : ba bon
32
akea te ara teuana i ani karawa ae a ananaki aomata,
ac ti konaki ni kamaiuaki iai ba ti aei. Mak. 4 : 12.
(4) Ti na tana ni kamatoa ana. taeka te Atua ae
koreaki n te Baibara i nanora, ma n iriri nanon tae-
kan te onimaki ae reke te maiu iai.
Ti a.ki kona ni kaeka taeka nikawai ma fikoa, ba
ti nkana a boni boraoi ma tackan ana taeka ake n te
Baibara, ma e ataki raoi a boni kaekaki irouia kain
te Ekaretia n aia bon tan Tuatua. Bon te Baibara
ara tia kairiri n aron te Atua ni kabane.
(5) Ti boni kakoaua, ba E boni makuri te Tam-
il ei are Baoiroi i rouia ana aomata te Atua mi kaota
nanon te Atua, ao ni kaotiota taekan te Barbara n
aroni bai aika riai ni kaekaki.
(6) Aikai bai aika reireiaki n te aro ni Katorika
Te Ukari; ao te kaoti bure nakon to Mitin are ba e na
kabarai; ao te Burekatorio ; ao te tataro nakoni Ma-
ria ma ake a. atonaki ba aomata aika. tabu ake a mate
iikoa; ao te tataro i bukia ake a, raoiroi, ao aro riki
tabeua aika kakaokoro. Bai ni kabane aikai aika
aki koreaki i nanon ana taeka te Atua ao n te Nu
Tetemanti, ao ti bon aki kona ni kan tau; ao e bon
riai ba ti na kaotia ba bai ni kabane aikai aika bure,
aika akea te koaua iai, ba a riki ba bai aika a na mana
toronaki iai mataniwin te nano ae raoiroi, ma aia
ururin aomata.
... 'J \
( : I ( V 1
73
IwiS
vTTXz
OtWisft
SO
H
w^
Mgii
VWB^X9;
ISR
|
