Citation
בראשית - אין אנהײב
Permanent Link:

Material Information

Title:
בראשית - אין אנהײב
Series Title:
Papers of Abraham Nahum Stencl [Avrom-Nokhem Shtentsl]. Writings
Alternate Title:
בראשית - בהתחלה
Alternate Title:
Genesis : in the beginning
Creator:
Stencl, Abraham Nahum, 1897- ( Author, Primary )
Stencl, Abraham Nahum (1897-1983), poet ( contributor )
שטענצעל, אברהם נחום, 1897-1983 ( contributor )
שטנצל, אברהם נחום, 1897-1983 ( contributor )
Place of Publication:
[לאנדאן]
[לונדון]
[London]
Publisher:
[מאַנוסקריפּץ]
[כתבי יד]
[typescript manuscript]
Copyright Date:
[cc by-nc-nd] This item is licensed with the Creative Commons Attribution Non-Commercial No Derivative License. This license allows others to download this work and share them with others as long as they mention the author and link back to the author, but they can’t change them in any way or use them commercially.
Language:
???

Subjects

Spatial Coverage:
Europe -- United Kingdom -- England -- Greater London

Notes

General Note:
Level of description: Item
General Note:
Summary of the Stencl archive (PP MS 44): Papers, c 1910-1983, of Abraham Nahum Stencl [Avrom-Nokhem Shtentsl], relating to his life and work and to modern Yiddish literature, and comprising papers relating to his life, 1934-1978, including letters received from his family, photographs, press cuttings relating to his life and work, and personal documents; manuscript and printed writings, 1930-1980, in verse and prose, including some autobiographical and works on literature; papers, 1918-1983, largely dating from the 1940s and after, relating to 'Loshn un Lebn' and the Friends of Yiddish circle, other friends and acquaintances, Jewish organisations, and Stencl's involvement in literary events, comprising letters received and other papers, including works by other authors, of over 200 correspondents, some of them annotated by Stencl; ephemera, c 1910-1982, accumulated by Stencl, including postcards, membership cards, receipts, tickets, greeting cards, circulars, advertisements, and flyers
General Note:
Administrative history: Abraham Nahum Stencl [Avrom-Nokhem Shtentsl]: born in Tsheladzh, in south-western Poland, 1897; arrived in Berlin, 1921; a leading Yiddish literary figure in Germany, he wrote expressionist poetry and associated with other literary figures including Else Lasker-Schüler (Schueler) and Thomas Mann; he was a pioneer of the modernist form in Yiddish poetry, but his themes and imagery drew on Jewish tradition; fled to Britain in the mid-1930s; following his arrival his best-known works were on Whitechapel, where he settled, and which he admired as the last Yiddish 'shtetl' [place]; edited 'Loshn un Lebn' [Language and Life], a Yiddish literary journal, for over 40 years; chaired the literarishe shábes-nokhmîtiks [literary Sunday afternoons] meetings; lived in Greatorex Road, off Whitechapel High Street; died, 1983. An annual lecture at the University of Oxford was founded in his name
General Note:
Custodial history: Stencl's library, numbering several thousand books and periodicals, letters and other papers, which included collections passed onto him by other Yiddish literary figures, were removed from his flat in Whitechapel after his death
General Note:
Acquisition: The papers were donated to SOAS, as part of Stencl's library, by Mrs Miriam Stencl Becker, his great-niece, in 1983
General Note:
For permission to publish, please contact Special Collections, SOAS Library in the first instance

Record Information

Source Institution:
SOAS University of London
Rights Management:
All applicable rights reserved by the source institution and holding location.
Downloads

This item has the following downloads:
Full Text
לשון און לעבן—20
בראשית - אין אנהײב
(הנזשך פון קאפיטל)
3
װיפל זיך נישט אנגעלײענט, אויםדיסקוטירט און אידעאלאניש באװאוסט־■
געװארן, אז קײן אנדערער ערלעכערער, מענטשלעכער און ײדישער װעג
איז גישט פאראן װי פראדוקטױו זײן — אז ״בזיעת אפך״ איז נישט קײן קללה
פון גאט, נאר א ברכה פארן שעפערישן מענטש — אז פארן ײדישן פראבלעם,
םאי פארן• נאציאנאל־דערנידעריקטן און םאי פארן פיזיש־דעגענערירטן,
איז קײן אנדערע תשובה נישטא װי דער צוריקקער צו דער ערד — צו דער
מאמע ערד! װעסטו צוריקקערן צו איר מיט ליבשאפט, װעט זי דיך אױפגעמען
װי אירס א קעד; װעסטו בײגן דײן רוקן פאר איר, זי באארבטנדיק מיטן
שװײס פון דײן פנים, װעט זי אויסגלײכן דײן קרומען רוקן, װעט זי דיך
אויספארמען צום שטארקן און אויסגעגליכענעם מענטש, צום שטאלצן ײדן,
װידער צו באקומען א פנים פאר דער װעלט און טראגן אויף דיר דעם צלם
אלקים -----
יא, דאס אלץ װיסנדיק און גלויבנדיק דערין מיטן פולן באװאוסטזײן,
אבער אז א ײד קומט אויף א יאריד, אויף א מארק, אויף א טארג, איז ער
װי דער װאלף, װאס קומט צוריק אין װאלד ארײן, װי א, געפאנגענער פיש,
װאס רײסט זיך אפ פון דער װענדטקע? ער קריגט צוריק זײן נאטירלעכן
רוח־חײם, די נאזלעכער צעשפרײטן זיך אים, די פלוםפעדערן באװעגן זיך,
ער שעפט פרישן אטעם, שנאפנדיק פרײע לופט, ער שװימט אין זײן לעבנס־■
װאסער — ער איז אין זײן עלעמענט י
דער ״ויםעו ויחנו״ אין מדבר, דער בםדר אויםגערעכנטער מיט אזויפיל
געשמאק און טראפ איז מסתם אויך געװען אזא מין יאמארק, אן אטפום מיט
פריש־אויפגעשטעלטע בײדלעך און בודקעס, סטראגאנעם אזעלכע באהאנגענע
מיט כלערלײ פארהאנגען פון תכלת וארגמן און מיט די װאונדערלעך־אויס־
געארבעטע פעלן פון עורות תחשים; װי סכות אויסגעהאנגענע מיט כל־ערלײ
אויעררינגלעך, גאזבענדער און כומזים און װאו מ׳האט געזשאבט און ם׳האבן
געקלונגען די גאלדענע שקלים — פון הימל איז געגאנגען דער מן, װאס
איז געלעגן פאר דער טיר פון יעדן געצעלט און געהאט טויזנט טעמים, טאקע
כצפפיחת בדבש.
װען מיר זענען אהײמגעקומען פונם יאריד צו מאסטבוימען אין שטוב
ארײן, צעיאכמערטע און אין א פרײלעכער שטימונג פונם גוטן פדױן אויפן
מארק, אויף עפעס א פארשטאט אין בערלין, אנידער געשטעלט די לײדיקע
פידלעס און מיט הנאה אפגעאטעמט, האט מאםטבוים מיך אנגעקוקט מיט א
פאר ליכטיקע אויגן װי בשעת ער האט פארגעלײענט זײנע געדיכטן: ״אפנים
כ׳האב מיך נישט טועה געװען, דו האסט טאלאנט, װי א פיש אין װאםער
ביסטו געשװאומען איבערן טיש מיט די פאםאנען״. ״און דאם צוקלײבן
די קאלירן — די שיקסעס האבן גאר אנגעקװאלן״ ! און ארויסנעמענדיק דאס
געלט פון לײזעכץ און נעמענדיק אויסגלעטן און גלײך לײגן די פאפירלעך —
די מארקן־מיליאנען!*— מיר געהײסן אויפשטעלן אין קופקעלעך די קופערנע
און מעשענע מטבעות, האט א שרעק מיך ארומגעכאפט, דערמאנענדיק מיך:
װען דער טאטע איז אהײמגעקומען א געפרוירענער פונם קוילן־סקלאד און
אײדער נאך ער האט זיך געשטעלט דאװענען מעריב, האט ער זיך אנידערגע־
זעצט בײם טיש אויפשטעלן אזעלכע קופקעלעך און דאם איז געװען זײן
גרעסטע הנאר״ פארגעסנדיק צומאל, אז ער האט א גאנצן טאג גארנישט
געגעםן.
קײגנאיבער מיר, זיצנדיק בײם טיש, איז געהאנגען א שפיגל. איך
האב מורא געהאט, אינמיטן סדרן די מטבעות, אויפצוהײבן דעם קאפ — דער
טאטע איז מיר די גאנצע צײט געשטאנען פאר די אויגן.
די אײגגעפאקטע מטבעות־קופקעלעך זענען געבליבן ליגן אויפן טיש,
די פײן־אויסגעלעטע באנקנאטן האט מאסטבוים ארײנגעלײגט אין א פײנעם
לעדערנעם טײםטער מיט א זילבערנעם מאנאגראם נ. מ. דעס טײםטער ארײנ־
געלײגט אין בוזעם־טאש, און זײן פנים, בעםער געזאגט, זײן גרויסער קאפ־
האר מיט די געקרײזלטע הערעלעך אײנס בײ אײנס — װאם א גאגצן טאג
אויפן מארק איז ער געװען צערודערט, צעפלאשעט, צעיאכמערט, צעטארעט;
— האט צוריק באקומען זײן נאטירלעכן, זײן דיכטעריש־פילאזאפישן אוים־
זעעז♦
״װאם זאל איך דיר אנביטןי״ קוקט ער מיך אן מיט זײנע גרוים־
געװארענע, קלײן־פארזשמורעטע אויגן: ״האט דען דאס געלט עפעם נאך א
װערטי מארגן האט דער גאנצער טײםטער מיט געלט נישט דעם װערט
צומאל װיפל דער טײסטער קאסט״... אויסלאזנדיק מיט א ניגון: ״װאס איך
װעל עסן, װעסטו עסן; װאו איך װעל שלאפן, װעסטו שלאפן... מיר װעלן
קודם גײן עפעס אפעםן״.
אין ײדישן רעםטאראן אויפן האגישן מארק, װאו סוחרים זענען ארײנ־
געקומען אפעםן א געשמאקן מיטאג נאך א געלונגענעם מארק, האט עם גע־
קאכט װי אויף אן אםיפה אין א בית־מדרש. אינם דאמף פון די עםעכצער,
אינם ציגארן־רויך האט מען נישט געזעען קײן פנים, נאר דאם װײסע פארצע־
לאן און די זילבערנע גאפל־מעםער. עס האט געקלונגען, גארוישט, געזשומט
און דער ריח פון די שארפע־מאכלים האט געביסן אין דער נאז.
מ׳האט זיך געלאזט װאוילגײן אין א װאכנדיקן טאג נאך א גוט לײזעכץ.
נאכן אװעקפאקן ביליקע בבלען מיט אן אײנגעהאקט לעבערל אין ציבל,
מיט א גולאזש, מיט פסחדיקע קנײדלעך, מיט לאקשן מיט ױיך; מ׳האט -נאר
געברויכט צו האבן די אמתע ״לאקן״ װידער אײנצוהאנדלען א פרישע ״פאר־
טיע״ מיט נײע בבלען...
נאך א געלוגגענעם מארק עםט זיך מיט אפעטיט; ״כאכילתכם כן
עבודתכם״... דא װײסט מען נישט פון קײן פלײש־באנעם, דא עסט מען
לאקשן מיט ױיך פאר ״לאשקן״, און פארן ״כשרן״ טעפעלע קאװע דא א כפרה
די טאסע קאפע מיט ״זאנע״ ״אונטער דען לינדן״ אין קאפע־קראנצלער.
מאסטבוים איז מיט מיר דא אהערגעגאנגען צו רײדן מיט מיר מכוח א
װיכטיקן ענין. דעם גאנצן װעג אהער האב איך געמערקט, אז ער גרײט זיך
װעגן עפעס, נאר ס׳איז שכלדיקער, מסתם, צו רײדן װעגן דעם נאכן אפעםן...
איך האב געמײנט, אז אײגנטלעך איז עס מכוח גוסטען... אז עם האנדלט
זיך מכוח דעם שמאלץ־גרוב, מכוח דעם קעגיג פון די גאליצישע אײער־
םוחרים... ער, מאסטבוים, מיט זײן פילאזאפיש־דיכטעריש צעשטראלטן
קאפ, האט אבער שוין געמוזט ארויספילן, בײנאכט אין בעט, מײן װידערװילן
בײם װעלן אויפדעקן זאכן, װאם מוזן זײן באהאלטן אין זיך, געשוינט פון
פרעמדע בליקן און געװארעמט אין אײגענעם הארץ — מ׳מוז זײ טראגן אונ־
טערן העמד װי א געפונען קראנק פײגעלע, מ׳מוז עס אפאטעמען מיטן אטעם
פון די אײגענע ליפן... און יעדעם פרעמדע װארט פארשװעכט עס! מאסט־
בוים האט נישט נאר געשריבן לידער אין דרײ שפראכן, אין ײדיש, העברעאיש
און דײטש, נאר אויך געװאוסט פון א מאמר אין דער גמרא, אז ם׳זענען דא
זאכן, װאס ם׳מוז זײן ״מגלה טפח ומכםה טפחײם״. און נאך דעם זאטן און
געשמאקן עםן האט ער אנגעהויבן צו רײדן איבער ־א גאנץ אנדערן ענין —
איבער א סוחרישן ענין, אן ענין, װאם איז נוגע אים גופא, טאקע דעם מסחר
פון די ״פאסאנען״... און װאס איז טאקע דא דער חילוק — צי ס׳איז געװען
זײן טאקט־געפיל צי װײל דער מסחר פון ״פאסאנען״ איז אים מער גוגע
געװען װי דער שידוך, װײל ער גופא איז געװען דער נוגע בדבר — ער
׳האט מיט פרײד דערזעען װי זײן פארשלאג ״דערפרײדט מיך ממש״ און איך
גײ אײן אויף אים אן שום דרײ־ענישן, און ער האט באשטעלט נאך צװײ
טעפעלעך שװארצער קאװע —
עם האט זיך געהאנדלט, אז איך זאל מיט אים מיטפארן מארגן קײן
קאטפוס אויף א מארק. עם איז מער װי א מארק, עם איז אזא ״אטפוס אין
קאטפום״...
״מאסטבוים, ״עס גראמט זיך, א פארטיק ליד ״אן אטפוס אין קאטפום״...
געניאל!... װאס האבן מיר אםך צו רײדן, דו װײסט דאך שוין מײן ׳טאלענט׳
— עם זאלן נאר זײן שײנע שיקםעס אנצומעםטן די פאסאנען״...
מאםטבוים האט געשטראלט. די געקרײזלטע הערעלעך האבן זיך אים
אויפגעשטעלט און דער צעשטראלטער שטערן און די גרויס־געװארענע אויגן
האבן געלויכטן: תורה וגדולה במקום אחד — ״אן אטפוס אין קאטפום״:
איז עם געװען דער דרײפאכיקער דיכטער, װאס האט זיך גענומען אין אים צו
צעשפילןי איז עס ״מיין טאלענט״ געװען אנצוטון די שיקסעס די פאסאנען,
זײ צוצופאסן צו די קאלירן, צו די פיגורן ? מאםטבוים האט זיך ערשט צערעדט
אויפן ריכטיקן אופן:


לשון ארן לעבן—20
בראשית - אין אנהײב
(המשך פון קאפיטל)
3
װיפל זיך נישט אנגעלײענט, אויסדיסקוטירט און אידעאלאניש באװאוסט־
געװארן, אז קײן אנדערער ערלעכערער, מענטשלעכער און ײדישער װעג
-איז נישט פאראן װי פראדוקטױו זײן = - אז ״בזיעת אפך״ איז נישט קײן קללה
1פון גאט, נאר א ברכה פארן שעפערישן מענטש —־ אז פארן ײדישן פראבלעם,
סאי פארן נאציאנאל־דערנידעריקטן און סאי פארן פיזיש־דעגענערירטן,
איז קײן אנדערע תשובה נישטא װי דער צוריקקער צו דער ערד — צו דער
מאמע ערד י װעסטו צוריקקערן צו איר מיט ליבשאפט, װעט זי דיך אויפנעמען
װי אירס א קינד; װעסטו בײגן דײן רוקן פאר איר, זי באארבטנדיק מיטן
שװײס פון דײן פנים, װעט זי אויסגלײכן דײן קרומען רוקן, װעט זי דיך
אויספארמען צום שטארקן און אױםגעגליכענעם מענטש, צום שטאלצן ײדן,
װידער צו באקומען א פנים פאר דער װעלט און טראגן אויף דיר דעם צלם
אלקים------
*א, דאס אלץ װיסנדיק און גלויבנדיק דערין מיטן פולן באװאוסטזײן,
אבער אז א ײד קומט אויף א יאריד, אויף א מארק, אויף א טארג, איז ער
װי דער װאלף, װאס קומט צוריק אין װאלד ארײן, װי א געפאנגענער פיש,
װאם רײסט זיך אפ פון דער װענדטקע? ער קריגט צוריק זײן נאטירלעכן
רוח־חײם, די נאזלעכער צעשפרײטן זיך אים, די פלוספעדערן באװעגן זיך,
ער שעפט פרישן אטעם, שנאפנדיק פרײע לופט, ער שװימט אין זײן לעבנס־
װאםער — ער איז אין זײן עלעמענט!
דער ״ויסעו ויחנו״ אין מדבר, דער בסדר אויםגערעכנטער מיט אזויפיל
געשמאק און טראפ איז מסתם אויך געװען אזא מין יאמארק, אן אטפום מיט
פריש־אויפגעשטעלטע בײדלעך און בודקעס, םטראגאנעם אזעלכע באהאנגענע
מיט כלערלײ פארהאנגען פון תכלת וארגמן און מיט די װאונדערלעך־אוים־
'געארבעטע פעלן פון עורות תחשים; װי םכות אויםגעהאנגענע מיט כל־ערלײ
אויעררינגלעך, נאזבענדער און כומזים און װאו מ׳האט געזשאבט און ס׳האבן
געקלונגען די גאלדענע שקלים — פון הימל איז געגאנגען דער מן, װאס
איז געלעגן פאר דער טיר פון יעז־ן געצעלט און געהאט טויזנט טעמים, טאקע
כצפפיחת בדבש.
װען מיר זענען אהײמגעקומען פונם יאריד צו מאסטבוימען אין שטוב
ארײן, צעיאכמערטע און אין א פרײלעכער שטימונג פונם גוטן פדױן אויפן
מארק, אויף עפעס א פארשטאט אין בערלין, אנידער געשטעלט די לײדיקע
פידלעם און מיט הנאה אפגעאטעמט, האט מאסטבוים מיך אנגעקוקט מיט א
פאר ליכטיקע אויגן װי בשעת ער האט פארגעלײענט זײנע געדיכטן: ״אפנים
כ׳האב מיך נישט טועה געװען, דו האסט טאלאנט, װי א פיש אין װאםער
ביםטו געשװאומען איבערן טיש מיט די פאסאנען״. ״און דאם צוקלײבן
די קאלירן — די שיקסעס האבן גאר אנגעקװאלן״ ׳ און ארויסנעמענדיק דאס
געלט פון לײזעכץ און נעמענדיק אויםגלעטן און גלײך לײגן די פאפירלעך —
די מארקן־מיליאנען! — מיר געהײסן אויפשטעלן אין קופקעלעך די קופערנע
און מעשענע מטבעות, האט א שרעק מיך ארומגעכאפט, דערמאנענדיק מיך:
װען דער טאטע איז אהײמגעקומען א געפרוירענער פונם קוילן־םקלאד און
אײדער נאך ער האט זיך געשטעלט דאװענען מעריב, האט ער זיך אנידערגע־
זעצט בײם טיש אויפשטעלן אזעלכע קופקעלעך און דאס איז געװען זײן
גרעםטע הנאד״ פארגעםנדיק צומאל, אז ער האט א גאנצן טאג גארנישט
געגעםן.
קײגנאיבער מיר, זיצנדיק בײם טיש, איז געהאנגען א שפיגל. איך
האב מורא געהאט, אינמיטן םדרן די מטבעות, אויפצוהײבן דעם קאפ — דער
טאטע איז מיר די גאנצע צײט געשטאנען .פאר די אויגן.
די אײנגעפאקטע מטבעות־קופקעלעך זענען געבליבן ליגן אויפן טיש׳
די פײן־אויםגעלעטע באנקנאטן האט מאסטבוים ארײנגעלײגט אין א פײנעם
לעדערנעם טײסטער מיט א זילבערנעם מאנאגראם נ. מ. דעם טײסטער ארײנ־
געלײגט אין בוזעם־טאש, און זײן פנים, בעםער געזאגט, זײן גרויסער קאפ־
האר מיט די געקרײזלטע הערעלעך אײנם בײ אײנם — װאס א גאנצן טאג
אויפן מארק איז ער געװען צערודערט, צעפלאשעט, צעיאכמערט, צעטארעט;
— האט צוריק באקומען זײן נאטירלעכן, זײן דיכטעריש־פילאזאפישן אויס־
זעען.
״װאס זאל איך דיר אנביטןי״ קוקט ער מיך אן מיט זײנע גרויס־
געװארענע, קלײן־פארזשמורעטע אויגן: ״האט דען דאם געלט עפעס נאך א
■װערטי מארגן האט דער גאנצער טײסטער מיט געלט נישט דעם װערט
צומאל װיפל דער טײסטער קאםט״... אויסלאזנדיק מיט א ניגון: ״װאם איך
װעל עסן, װעסטו עסן 5 װאו איך װעל שלאפן, װעסטו שלאפן... מיר װעלן
קודם גײן עפעס אפעםן״.
אין ײדישן רעםטאראן אויפן האגישן מארק, װאף םוחרים זעגען ארײנ־
געקומען אפעסן א געשמאקן מיטאג גאך א געלונגענעם מארק, האט עס גע־
קאכט װי אויף אן אסיפה אין א בית־מדרש. אינם דאמף פון די עסעכצער,
אינם ציגארךרױך האט מען נישט געזעען קײן פנים, נאר דאס װײםע פארצע־
לאן און די זילבערנע גאפל־מעסער. עם האט געקלונגען, גארוישט, געזשומט
און דער ריח פון די שארפע־מאכלים האט געביםן אין דער נאז.
מ׳האט זיך געלאזט װאוילגײן אין א װאכנדיקן טאג נאך א גוט לײזעכץ.
נאכן אװעקפאקן ביליקע בבלען מיט אן אײנגעהאקט לעבערל אין ציבל,
מיט א גולאזש, מיט פסחדיקע קנײדלעך, מיט לאקשן מיט ױיךן מ׳האט נאר
געברויכט צו האבן די אמתע ״לאקן״ ו*וידער אײנצוהאנדלען א פרישע ״פאר־
טיע״ מיט נײע בבלען...
נאך א געלונגענעם מארק עסט זיך מיט אפעטיט? ״כאכילתכם כן
עבודתכם״... דא װײסט מען נישט פון קײן פלײש־באנעס, דא עסט מען
לאקשן מיט ױיך פאר ״לאשקן״, און פארן ״כשרן״ טעפעלע קאװע דא א כפרה
די טאםע קאפע מיט ״זאנע״ ״אוגטער דען לינדן״ אין קאפע־קראנצלער.
מאםטבוים איז מיט מיר דא אהערגעגאנגען צו רײדן מיט מיר מכוח א
װיכטיקן ענין. דעם גאנצן װעג אהער האב איך געמערקט, אז ער גרײט זיך
װעגן עפעם, נאר ס׳איז שכלדיקער, מסתם, צו רײדן װעגן דעם נאכן אפעםן...
איך האב געמײנט, אז אײגנטלעך איז עם מכוה גוםטען... אז עם האנדלט
זיך מכוח דעם שמאלץ־גרוב, מכוה דעם קעניג פון די גאליצישע אײער־
סוחרים... ער, מאםטבוים, מיט זײן פילאזאפיש־דיכטעריש צעשטראלטן
קאפ, האט אבער שוין געמוזט ארויםפילן, בײנאכט אין בעט, מײן װידערװילן.
בײם װעלן אויפדעקן זאכן, װאס מוזן זײן באהאלטן אין זיך, געשוינט פון
פרעמדע בליקן און געװארעמט אין אײגענעם הארץ — מ׳מוז זײ טראגן אונ־
טערן העמד װי א געפונען קראנק פײגעלע, מ׳מוז עם אפאטעמען מיטן אטעם
פון די אײגענע ליפן... און יעדעם פרעמדע װארט פארשװעכט עםי מאםט־
בוים האט נישט נאר געשריבן לידער אין דרײ שפראכן, אין ײדיש, העברעאיש
און דײטש, נאר אויך געװאוםט פון א מאמר אין דער גמרא, אז ם׳זענען דא
זאכן, װאס ס׳מוז זײן ״מגלה טפח ומכםה טפחײם״. און נאך דעם זאטן און
געשמאקן עסן האט ער אנגעהויבן צו רײדן איבער א גאנץ אנדערן ענין —
איבער א סוחרישן ענין, אן ענין, װאס איז נוגע אים גופא, טאקע דעם מסחר
פון די ״פאסאנען״... און װאם איז טאקע דא דער חילוק — צי ם׳איז געװען
זײן טאקט־געפיל צי װײל דער מםחר פון ״פאםאנען״ איז אים מער נוגע
געװען װי דער שידוך, װײ׳ל ער גופא איז געווען דער נוגע בדבר — ער
האט מיט פרײד דערזעען װי זײן פארשלאג ״דערפרײדט מיך ממש״ און איך
גײ אײן אויף אים אן שום דרײ־ענישן, און ער האט באשטעלט ינאך צװײ
;טעפעלעך שװארצער קאװע —
עם האט זיך געהאנדלט, אז איך זאל מיט אים מיטפארן מארגן קײן
קאטפום אויף א מארק. עם איז מער װי א מארק, עס איז אזא ״אטפום אין
קאטפום״...
״מאסטבוים, ״עס גראמט זיך, א פארטיק ליד ״אן אטפוס אין קאטפום״...
געניאל!... װאס האבן מיר אםך צו רײדן, דו װײסט דאך שוין מײן ׳טאלענט׳
— עס זאלן נאר זײן שײנע שיקסעס אנצומעסטן די פאםאנען״...
מאסטבוים האט געשטראלט. די געקרײזלטע הערעלעך האבן זיך אים
אויפגעשטעלט און דער צעשטראלטער שטערן און די גרוים־געװארענע אויגן
האבן געלויכטן: תורה וגדולה במקום אחד — ״אן אטפום אין קאטפוס״:
איז עס געװען דער דרײפאכיקער דיכטער, װאס האט זיך גענומען אין אים צו
צעשפילןי איז עם ״מײן טאלענט״ געװען אנצוטון די שיקסעם די פאסאנען■
זײ צוצופאםן צו די קאלירן, צו די פיגורן י מאםטבוים האט זיך ערשט צערעדט
אויפן ריכטיקן אופן:


לשרן ארן לעבן—21
״אן אטפוס אין קאטפוס איז נישט קײן מארק אויפן װעדינג, דארטן
זענען דא די אמתע ׳שפרעװעלדערינס׳ — קאטפוס איז דער מארק פון די
אמען; װעסט זעען קאלירן, פיגורן... מ׳װעט דארט בלײבן אײניקע טעג
שטײן צוזאם אין אײן האטעל און מ׳װעט דארט בלײבן אײניקע טעג שטײן
צוזאם אין אײן האטעל און מ׳װעט קאנען אלץ באשמועסן... כ׳מין דער עיקר
װעגן דער נײער מאדאערנער דיכטונג. יא, װעגן דײן באזוכן זלמן שניאורן...
איך האב שוין דעם אדרעס, איך האב אים געקריגן פון שמריהו גארעלייק״.
קוים א שעה פון בערלין, אבער װי מ׳װאלט ארײנגעפאלן אין אן אנדערער
װעלט • װי אן אנדערער װינט װאלט געבלאזן, אן אפענער, א צפונדיקער.
די זעלבע פארקאפטשעטע, הויכע הײזער, רויכנדיקע פאבריק־קוימענס, אבער
דער הערבסט־אטעם גײט אזוי נאנט צו דער ערד... װי א הײמישער גרוס
פונדערװײטנם... זענען עם די פרויען אינם ליכטיקן טראכט, די ״שפרעװעל־
דערינס״, װעגן װעלכע מאסטבוים האט דערמאנט, װאס דרײען זיך דא
ארום װי די נאנעם מיט שטילע, װיגנדיקע טריט פון אונטער די לאנגע
הײמיש־געפאלדעװעטע ספאדניצעם... און דאס געפלאפל זײערס איז אױך
הײימיש, מיט א שארפן כארכל און א װײך זינגל...
שפעטער צװישן די טישלעך, ארום די געצעלטן־סטראגאנעס, האבן זײ
זיך געדרײט פארלעכװײז, זויבערע, מיט ליכטיקע לײבער ארויסקוקנדיקע
פון די העל־פארביקע בלוזקעלעך, פערלמוטערן־געקנעפלטע, רויט־געש־
נירלטע... בלוי־פארשלײפלטע, .כלומלדיק אויםגעהאפטענע; ױנג־לאכנדיקע,
הנאהדיק־פלאפלענדיקע... געקוקט מער אויף די קרעמער װי אויף דער
סחורה, נישט װי קונים, נאר וװ צו פארקויפן, װי זײ גאר ביטן עפעם אן...
מיט א שארפן כארכל, מיט א מין װײכינקן זינגל, מיט־ א לאשטשענדיקן׳
שטילן בליק.
שפעטער, װען דאם לײזעכץ איז געװארן אביסל שטילער, האב איך מיך
-גענומען דרײען ארום זײ. קופקעלעך־װײז זענען זײ דעמלט געשטאנען.
זײער ברײט געפלאפל עפעס אזא הײמישס, באקאנטע װערטער, כארכלדיקע,
צעבראכענע... אט הער איך א הײמיש װארט... א רוסישס ? א פוילישס ?
אן אוקראינישס? און אויך דאם אויסזעען זײערם — אזוי װאונדערלעך, אזוי
אנדערש: װי ױנג און שלאנק, אבער ברײט־בײניקאון צעױירן; פון די בלוז־
קעלעך ארויס סטארטשען שטיקער לייב׳ מילכיק־פלײשיק, עם שמעקט מיט
איבערגעזויערנס... און די האר, נישט װײצךבלאנד, נאר קארנדיק זילבער־
גרוי... װי פריש־געװאשענער פלאקס.
טרעפםטו אײנע אן, איז זי א שטילע, א שעפטשענדיקע און לאזט די
אויגן אראפ און זעט אינגאנצן אויס װי א סוד, און שטײען זײ אין א קופקעעל
צוזאם, רוישן זײ צעפלאשעטע װי זײ װאלטן אים פארשרײען, דעם םוד...
בײנאכט אין האטעל האט מען שוין געזעען זיצן אזא אײנע אין איר
טראכט א פרײלעך־צעפלאפלטע מיט אײנעס פון די מארק־םוחריס בײ א טישל
עםן װעטשערע. א צװײטע איז געשטאנען בײס בופעט מיט אײנעם און גע־
טרונקען א קופעל ביר און פארהאנדלט מכוח עפעס סודותדיקס...
מאםטבוים האט מיר געפרואװט צו דערקלערן: ״דאס זענען די שפרע־
װעלדערינען, זײ װאוינען דא ארום שפרע־װאלד. די מענער גײען ארבעטן אין
די שפינערײען, אין די פאפיר־פאבריקן דא און זײ גײען אין שטאט ארײן
װי אמען. זײ מענטשלען זיך אוים אין דער גרױסער שטאט; אין די בעסערע
הײזער... די מענער זײערע זענען געבליבן א צוריקגעשטאנענע אומה —
׳טשארנע ראבאטשי׳...
מאסטבוים שאקלט זיך אפ פונם מארק װי אן אפגעגאסענער הונט פון
א פאמעשאף; דער קאפ־האר צעװאקםט זיך, די הערעלעך נעמען זיך קרײז־
לען און לײכטן — ער װערט דיכטעריש־פילאזאפיש. ער באשטעלט צװײ
גלעזער ביר. ער איז זיך מתעםק א פארטראכטער מיטן שײמל און נעמט
װײטער דערקלערן װי א פראפעםאר, װי אן אנטדעקער: ״פארשטײסט, איך
קען אביסל טשעכיש, רוטעניש. די מענער העלפן מיר טײלמאל ווי מארק־
-העלפער, װי טרעגער און די מײדלעך װי פארקויפערינס... הײנט האב איך
דיך מיטגענומען. אזוי טשעפעט זיך צו אזא שפרעװעלדערין. נו, מ׳איז דאך
נאר א מאן... און מיט זײ איז מען זיכערער״.
מאםטבוים האט נאכאמאל ארויסגערעדט דאם װארט ״פארשטײסט׳/
אבער מיט א גאנץ אנדערן טראפ. שוין װידער מיטן פילאזאפישן טאן, אנטדע־
קעריש, אויפקלערעריש:
״פארשטײסט, אמאל איז דא די גאנצע געגנט געװען א סלאװישע;
שקלאפן־שבטים האבן דא געװאוינט ביז פאמערן, ביז שלעזיען. דאם איז נאך
געװען פארן קעניג• יאגעלאס צײטן״. ער װיל װײטער ציען זײן ״לעקציע׳/
נאר אויף דער שװעל באװײזט זיך שיע.מיט אן אויםגעפוצטער פרוילײן
אונטערן ארעם. ער קומט צו צו אונזער טישל.
איך דערפרײ מיך מיט אים. מאםטבוים װיל טאפן דעם דופק, װי דער
מארק איז בײ אים אויסגעפאלן, נאר שיע װיל בעסער אריבער אויף אן
אנדערער טאמע:
״איך הער דאך, אז דו האלטםט בײ דײן באליבטן קעניג יאנעלא און
װעסט באלד אריבער צו דײן ליבן ׳פראים יאסל׳ און װעסט אים פארטשאקען
א קאפ מיט דײנע עלעגיעס איבער דײן פארלוירענעם קײזערטום״.
שיע האט א קוק געטון אויף זײן פרוילײן. ״מיר גײען אין קינאמאטאגראף,
אבער א צען מינוטן האב איך דאך נאך, װעל איך אויף אײן פום אונזער
פרײנט דערקלערן װאס ער װיל מםתם װיסן: די גאנצע געגגט איז דא אמאל
געװען פויליש. כמעט אלע דערפער אין מעקלענבורג האבן נאך פוילישע
נעמען. בערלין אלײן הײסט גאר בערלײן, דער קלײנער בער — דער גרויסער
בער דאם זענען די גרויסע םלאװן און דער קלײנער פוילן $ װען נישט די
מלחמה איצט, װאלט נאך ״אונזער קראקע״ געװען עםטרײך. מיט דײן פראים
יאםלען זענען מיר פארטיק... אבער מײן נישט מיר זענען נאך נישט פאר־
טיק״... קוקט ער כלומרשט איראניש אן מאסטבוימען...
״אונזערע הײמישע פוילישע װעלדער דא האבן זײ אױםגעהאקט און די
פאפיר־פאבריקן אין קאטפוס מאכן צײטונגם־פאפיר פארן ׳בערלינער טאגע־
בלאט,׳ איבערגעלאזן פון אים אויף ׳שוינונג׳ אפאר קילאמעטער צו גײן אויף
יאגד — א װעט מען דא נאך שיםן, נישט פון יאגד־ביקסן, נאר פון הארמאטן״...
שיע האט א קוק געטון אויפן פרוילײן, זי א כאפ געטון אונטערן ארעם: ״אנט־
שולדיק, כהאב זי גארנישט פארגעשטעלט. דאס איז מײן קאזאק, מײן אשת־חיל
הײנט אויפן מארק״...
מאםטבוים איז געבליבן זיצן װי אפגעשמיםן. דער ׳מײן קאזאק׳, ׳מיין
אשת חיל אויפן הײנטיקן מארק האט אים אנידערגעלײגט אינגאנצן — פריט־
שמעליעט; דער שיע האט שוין הײנט געהאט דאס אמתדיקע זשאבן... און
הײנט בײנאכט... זײן קאפ איז װי קלענער געװארן, די אויגן האבן זיך
אים צוריק פארזשמורעט. ער האט זיך באלעקט די ליפן אײדער ער האט
װידער אנגעהויבן צו רײדן, װי.א הונט װאס זעט פון װײטנס א פעטן מארך־
בײן און א צװײטער איז געקומען פריער צו לויפן און אים אויסגעכאפט:
״פארגלײכסט אזא שפרעװאלדער שיקםל צו אײנער פון מינץ־שטראםע,
פון שטעטינער באנהויף... זײ דא האבן גאך נארטירלעכע װארעמקײט, זײ
האבן דיך נאך ליב... װען זײ הײבן דיר אן ארײנצופלאפלען די רוטענישע
װערטער אין אויער... װאם הײסט זײ װערן אמען ? זײ זענען מאמעם י
הונדערטער יארן שוין װי זײ באהאלטן און באהיטן די פאר הונדערט ווערטער
פון זײער מאמע־לשון... די זשלאבעס, די טשארנע ראבאטשעס — דאס
זענען דען מענטשן, אן עם הדומה לחמור... און דײטש קאנען זײ מער
װי אפאר װערטער, און צו א ריכטיקער ארבעט װאו מברויכט שכל ? שקלאפן־
סלאװן — טשארניע ראבאטשע ׳.״
איך האב אים איבערגעריסן אינמיטן זײן ״אינטואיציע״, אינמיטן זײן
באגײםטערטער רעדע. פלוצלינג כ׳האב דערפילט, אז מארגן קאן איך שוין
שטײן מיט אזא קאזאק אן אשת חיל אויפן מארק; שיע װעט מיר שוין א טישל
מיט בבלען פארשאפן און מיר װעלן זשאבן -- איך װעל האװקען מיט מײן
״טאלאנט״ מיט אלע אינאײנעם; כ׳האב מיך געװאלט האלט זאכלעך־שטיל,
נישט אויפגערעגט: ״מאםטבוים, װעסט דיר נאך קאנען זיכער פארשאפן אויף
מארגן צום מארק אזא העלפערין... װעםט מיר געבן מײן שכר־ױם שכירות.
רעכן גענוי אויס װאס מיר קומט. אז איך בין שוין דא, װיל איך גײן זעען
דעם שפרעװאלד... איך האב א נאז, כ׳װעל אים דערשמעקן״.
ער האט זיך מיט אן אויפריכטיקער שרעק אויפגעכאפט, דאם גלאז ביר
האט זיך איבערגעדרײט: ״ביםט משוגע ? מ׳װעט דיך, אהײמברענגען א טויטן,
אויב מ׳װעט דיך איבערהויפט געפינען... האםט געהערט װאלד, דערפער...


לשון און לעבן-21
״אן אטפום אין קאטפוס איז נישט קײן מארק אױפן װעדינג, דארטן
זענען דא די אמתע ׳שפרעװעלדערינם׳ — קאטפוס איז דער מארק פון .די
אמען; װעסט זעען קאלירן, פיגורן... מ׳װעט דארט בלײבן אײניקע טעג
שטײן צוזאם אין אײן האטעל און מ׳װעט דארט בלײבן אײניקע טעג שטײן
צוזאם אין אײן האטעל און מ׳װעט קאנען אלץ באשמועסן... כ׳מין דער עיקר
װעגן דער נײער מאדאערנער דיכטונג. יא, װעגן דײן באזוכן זלמן שניאורן...
איך האב שוין דעם אדרעס, איך האב אים געקריגן פון שמריהו גארעליק״.
קוים א שעה פון בערלין, אבער װי מ׳װאלט ארײנגעפאלן אין אן אנדערער
וועלט; װי אן אנדערער װינט װאלט געבלאזן, אן אפענער, א צפונדיקער.
די זעלבע פארקאפטשעטע, הויכע הײזער, רױכנדיקע פאבריק־קוימענם, אבער
דער הערבסט־אטעם גײט אזוי נאנט צו דער ערד... װי א הײמישער גרוס
פונדערװײטנם... זענען עם די פרויען אינם ליכטיקן טראכט, די ״שפרעװעל־
דערינם״, װעגן װעלכע מאסטבוים האט דערמאנט, װאס דרײען זיך דא
ארום װי די נאנעם מיט שטילע, װיגנדיקע טריט פון אונטער די לאנגע
הײמיש־געפאלדעװעטע ספאדניצעס... און דאם געפלאפל זײערם איז אויך
הײמיש, מיט א שארפן כארכל און א װײך זינגל...
שפעטער צװישן די טישלעך, ארום די געצעלטן־סטראגאנעס, האבן זײ
זיך ,געדרײט פארלעכװײז, זויבערע, מיט ליכטיקע לײבער ארויסקוקנדיקע
פון די העל־פארביקע בלוזקעלעך, פערלמוטערן־געקנעפלטע, רויט־געש־
נירלטע... בלוי־פארשלײפלטע, בלומלדיק אויסגעהאפטענע; ױנג־לאכנדיקע,
הנאהדיק־פלאפלענדיקע... געקוקט מער אויף די קרעמער װי אויף דער
םחורד״ נישט װי קונים, נאר װי צו פארקויפן, װי זײ גאר ביטן עפעס אן...
מיט א שארפן כארכל, מיט א מין װײכינקן זינגל, מיט א לאשטשענדיקן,
שטילן בליק.
שפעטער, װען דאס לײזעכץ איז געװארן אביסל שטילער, האב איך מיך
.גענומען דרײען ארום זײ. קופקעלעך־װײז זענען זײ דעמלט געשטאנען.
זײער ברײט געפלאפל עפעס אזא הײמישס, באקאנטע װערטער, כארכלדיקע,
צעבראכענע... אט הער איך א הײמיש װארט... א רוסישס ? א פוילישס ?
אן אוקראינישס? און אויך דאס אויסזעען זײערס — אזוי װאונדערלעך, אזוי
אנדערש: װי ױנג און שלאנק, אבער ברײט־בײניקאון צעיוירן; פון די בלוז־
קעלעך ארויס סטארטשען שטיקער לײב, מילכיק־פלײשיק, עס שמעקט מיט
איבערגעזויערנס... און די האר, נישט װײצן־בלאנד, נאר קארנדיק זילבער־
גרוי... װי פריש־געװאשעגער פלאקם.
טרעפסטו אײנע אן, איז זי א שטילע, א שעפטשענדיקע און לאזט די
אויגן אראפ און זעט אינגאנצן אויס װי א סוד, און שטײען זײ אין א קופקעעל
צוזאם, רוישן זײ צעפלאשעטע װי זײ װאלטן איס פארשרײען, דעם סוד...
בײנאכט אין האטעל האט מען שוין געזעען זיצן אזא אײנע אין איר
טראכט א פרײלעך־צעפלאפלטע מיט אײנעם פון די מארק־סוחרים בײ א טישל
עסן װעטשערע. א צװײטע איז געשטאנען בײם בופעט מיט אײנעם און גע־
טרונקען א קופעל ביר און פארהאנדלט מכוח עפעס סודותדיקם...
מאסטבוים האט מיר געפרואװט צו דערקלערן: ״דאס זענען די שפרע־
װעלדערינען׳ זײ װאוינען דא ארום שפרע־װאלד. די מענער גײען ארבעטן אין
די שפינערײען, אין די פאפיר־פאבריקן דא און זײ גײען אין שטאט ארײן
װי אמען. זײ מענטשלען זיך אוים אין דער גרויסער שטאט, אין די בעסערע
הײזער... די מעגער זײערע זענען געבליבן א צוריקגעשטאנעגע אומה —
׳טשארנע ראבאטשי׳...
מאםטבוים שאקלט זיך אפ פונם מארק װי אן אפגעגאסענער הונט פון
א פאמעשאף; דער קאפ־האר צעװאקםט זיך, די הערעלעך נעמען זיך קרײז־
לען און לײכטן — ער װערט דיכטעריש־פילאזאפיש. ער באשטעלט צװײ
גלעזער ביר. ער איז זיך מתעםק א פארטראכטער מיטן שײמל און געמט
װײטער דערקלערן װי א פראפעםאר, װי אן אגטדעקער: ״פארשטײסט, איך
קען אביסל טשעכיש, רוטעניש. די מענער העלפן מיר טײלמאל װי מארק־
העלפער, װי טרעגער און די מײדלעך װי פארקויפערינס... הײנט האב איך
דיך מיטגענומען. אזוי טשעפעט זיך צו אזא .שפרעװעלדערין. נו, מ׳איז דאך
נאר א מאן... און מיט זײ איז מען זיכערער״.
מאסטבוים האט נאכאמאל ארויםגערעדט דאם װארט ״פארשטײםט״,
אבער מיט א גאנץ אנדערן טראפ. שוין װידער מיטן פילאזאפישן טאן, אנטדע־
קעריש, אויפקלערעריש:
• ״פארשטײסט, אמאל איז דא די גאנצע געגנט געװען א םלאװישע;
שקלאפן־שבטים האבן דא געװאוינט ביז פאמערן, ביז שלעזיען. דאס איז נאך
געװען פארן קעניג יאגעלאס צײטן״. ער װיל װײטער ציען זײן ״לעקציע״,
נאר אויף דער שװעל באװײזט זיך שיע מיט אן אויסגעפוצטער פרוילײז
אונטערן ארעם. ער קומט צו צו אונזער טישל.
איך דערפרײ מיך מיט אים. מאםטבוים װיל טאפן דעם דופק, װי דער
מארק איז בײ אים אויסגעפאלן, גאר שיע װיל בעסער אריבער אויף אן
אנדערער טאמע:
״איך הער דאך, אז דו האלטםט בײ דײן באליבטן קעניג יאנעלא און
װעסט באלד אריבער צו דײן ליבן ׳פראים יאסל׳ און װעסט אים פארטשאקען
א קאפ מיט דײנע עלעגיעם איבער דײן פארלוירענעם קײזערטום״.
שיע האט א קוק געטון אויף זײן פרוילײן. ״מיר גײען אין קינאמאטאגראף,
אבער א צען מינוטן האב איך דאך נאך, װעל איך אויף אײן פום אונזער
פרײנט דערקלערן װאס ער װיל מסתם װיסן: די גאנצע געגנט איז דא אמאל
געװען פויליש. כמעט אלע דערפער אין מעקלענבורג האבן נאך פוילישע
נעמען. בערלין אלײן הײסט גאר בערלײן, דער קלײנער ביער דער גרויםער
בער דאס זענען די גרויסע םלאװן און דער קלײנער - פוילן ׳ װען נישט די
מלחמה איצט, װאלט נאך ״אונזער קראקע״ געװען עסטרײך. מיט דײן. פראים
יאסלען זעגען מיר פארטיק... אבער מײן נישט מיר זענען נאך נישט פאר־
טיק״... קוקט ער כלומרשט איראניש אן מאםטבױמען...
״אונזערע הײמישע פוילישע װעלדער דא האבן זײ אויםגעהאקט און די
פאפיר־פאבריקן אין קאטפום מאכן צײטונגם־פאפיר פארן ׳בערלינער טאגע־
בלאט,׳ איבערגעלאזן פון אים אויף ׳שוינונג׳ אפאר קילאמעטער צו גײן אויף
יאגד — א װעט מען דא נאך שיסן, נישט פון יאגד־ביקסן, נאר פון הארמאטן״...
שיע האט א קוק געטון אויפן פרוילײן, זי א כאפ געטון אונטערן ארעם: ״אנט־
שולדיק, כהאב זי גארנישט פארגעשטעלט. דאס איז מײן קאזאק, מײן אשת־חיל
הײנט אויפן מארק״...
מאםטבוים איז געבליבן זיצן װי אפגעשמיסן. דער ׳מײן קאזאק׳, ׳מײן
אשת חיל אויפן הײנטיקן מארק האט אים אנידערגעלײגט אינגאנצן — פריט־
שמעליעט! דער שיע האט שוין הײנט געהאט דאס אמתדיקע זשאבן... און
הײגט בײנאכט... זײן קאפ איז װי קלענער געװארן, די אויגן האבן זיך
אים צוריק פארזשמורעט. ער האט זיך באלעקט די ליפן אײדער ער האט
װידער אנגעהויבן צו רײדן, װי א הונט װאס זעט פון װײטנם א פעטן מארך־
בײן און א צװײטער איז געקומען פריער צו לויפן און אים אויסגעכאפט:
״פארגלײכםט אזא שפרעװאלדער שיקסל צו אײנער פון מינץ־שטראםע,
פון שטעטינער באנהויף... זײ דא האבן נאך נארטירלעכע װארעמקײט, זײ
האבן דיך נאך ליב... װען זײ הײבן דיר אן ארײנצופלאפלען די רוטענישע
װערטער אין אויער... װאם הײסט זײ װערן אמען? זײ זענען מאמעםן
הונדערטער יארן שוין װי זײ באהאלטן און באהיטן די פאר הונדערט װערטער
פון זײער מאמע־לשון... די זשלאבעס, די טשארנע ראבאטשעס — דאס
זענען דען מענטשן, אן עם הדומה לחמור... און דײטש קאנען זײ מער
װי אפאר װערטער, און צו א ריכטיקער ארבעט װאו מברויכט שכל ? שקלאפן־
סלאװן — טשארניע ראבאטשע !״
איך האב אים איבערגעריםן אינמיטן זײן ״אינטואיציע״, אינמיטן זײן
באגײםטערטער רעדע. פלוצלינג כ׳האב דערפילט, אז מארגן קאן איך שוין
שטײן מיט אזא קאזאק אן אשת חיל אויפן מארק; שיע װעט מיר שוין א טישל
מיט בבלען פארשאפן און מיר װעלן זשאבן ־י־• איך װעל האװקען מיט מײן
״טאלאנט״ מיט אלע אינאײנעם; כ׳האב מיך געװאלט האלט זאכלעך־שטיל,
נישט אויפגערעגט: ״מאסטבוים, װעסט דיר נאך קאנען זיכער פארשאפן אויף
מארגן צום מארק אזא העלפערין... װעםט מיר געבן מײן שכר־ױם שכירות.
רעכן גענוי אויס װאם מיר קומט. אז איך בין שוין דא, װיל איך גײן זעען
דעם שפרעװאלד... איך האב א נאז, כ׳װעל אים דערשמעקן״•
ער האט זיך מיט אן אויפריכטיקער שרעק אויפגעכאפט, דאם גלאז ביר
האט זיך איבערגעדרײט: ״ביםט משוגע ? מ׳װעט דיך, אהײמברענגען א טויטן,
אויב מ׳װעט דיך איבערהויפט געפינען... האםט געהערט װאלד, דערפער...